In 1968, vijf jaar nadat de eerste Xerox kopieermachine in de handel was genomen, besloot de Amerikaanse curator en schrijver Seth Siegelaub (in samenwerking met zakenman John Wendler) een groepstentoonstelling te organiseren die bestond uit een publicatie. Voor dit project, The Xerox Book genaamd, nodigde hij zeven jonge, conceptuele kunstenaars uit, waaronder Joseph Kosuth, Sol LeWitt en Lawrence Weiner, met de vraag elk 25 pagina’s van het boek te vullen met kunst. Aangezien het boek – en daarmee de kunst – in oplage verscheen, ging Siegelaub met de moderne denkbeelden omtrent uniciteit en auteurschap aan de haal. Zijn project sloot juist bij een meer democratisch georiënteerd uitgangspunt aan, wat inhield dat hij de kunst toegankelijk wilde maken voor een breder publiek. Ideaal daarvoor was uiteraard de recent ontwikkelde en relatief goedkope reproductiemethode van het zwart-wit kopieerapparaat. Dit had een ‘papieren tentoonstelling’ als resultaat. Toch stelde Siegelaub, terugblikkend in een interview: “For all I know, the book could have done as a radio program or a film or a newspaper or wallpaper or today, as an Internet site, who knows what; I have no idea.”
Dat Siegelaub voorgoed de parameters verzette van wat een tentoonstelling is of kan zijn, blijkt uit het gesprek dat ik onlangs voerde met internetkunstenaar, curator en redacteur Constant Dullaart (1979). Zo blijkt de kern van zijn beeldend onderzoek eveneens uit het oprekken en wijzigen van de gangbare presentatievormen te bestaan. Volgens Dullaart houdt dat verband met het veelvuldige gebruik van nieuwe media, zowel door hemzelf als door andere kunstenaars. “Want”, zo redeneert hij, “de meeste internetfilmpjes en websites komen niet tot hun recht wanneer zij worden gepresenteerd in een traditioneel kader.”
Dit geldt ook voor zijn project www.thedisagreeinginternet.com, dat Dullaart louter tentoonstelt op het world wide web. Het werk bestaat uit een geanimeerde Google-startpagina, die in hoog tempo van links naar rechts over het beeldscherm raast. Zo wordt, aangemoedigd door de titel, de associatie met een tegenwerkende zoekmachine gelegd. Om het bevreemdende effect van de site te vergroten, plaatste hij het werk aanvankelijk anoniem op het internet.
Dullaart beschouwt het internet als alternatieve presentatieruimte, die bovendien hoge bezoekersaantallen genereert (ter illustratie: www.thedisagreeinginternet.com werd in twee weken tijd maar liefst 40.000 keer bezocht). Naast de toegankelijkheid dat het medium kenmerkt, gaat het werk over het gebruik en de vormgeving van het internet. Zo ook de filmpjes Youtube as a subject. Onder deze noemer heeft de kunstenaar diverse internetfilmpjes vervaardigd, die het grijze play-icoontje van YouTube als uitgangspunt hebben. Deze knop, die voorafgaand aan elk filmpje in beeld verschijnt, is in wezen ook door iemand vormgegeven, wat Dullaart uitermate intrigeert. Als een pingpongbal laat hij het pictogram in één van de filmpjes over het beeldscherm stuiteren, terwijl het icoon in een volgend werk oplost tot een wazige vlek. Gezien het onderwerp en materiaalgebruik vindt Dullaart het “een logische stap om het resultaat [van zijn onderzoek] terug te koppelen naar het world wide web”.
Constant Dullaart, OUT OF FOCUS YOUTUBE, 2008
Met de invoering van web 2.0 wordt het sociale aspect van internet wereldwijd becommentarieerd door een groep Web-art kunstenaars, waaronder Constant Dullaart. Omdat zij er om bekend staan het idee centraal te stellen, worden zij veelal onder de noemer neoconceptuele kunst geschaard. Aangezien Siegelaub destijds van grote invloed was op de ontwikkeling van de conceptuele kunst, heeft Dullaart zich als doel gesteld de werkwijze van deze New Yorkse curator te vertalen naar het werk van neoconceptuele kunstenaars. Want hoe een website te presenteren, die is bedoeld als kunstobject?
Dullaart doet dat door verhalen te creëren, door kunstwerken in een zorgvuldig gekozen context te plaatsen, het van uitgebreide achtergrondinformatie te voorzien of door de inspiratiebron van een kunstenaar te betrekken bij het project. Het accent ligt daarbij steeds op het idee in plaats van op het kunstobject. Of, zoals hij het zelf verwoordt: “Het kunstwerk wordt gereduceerd tot een idee in een breder cultureel veld.” Bovendien vindt hij het van belang een discussie te veroorzaken rond zijn eigen of andermans beeldend werk.
Samenwerkingsprojecten vormen een belangrijk onderdeel in het oeuvre van Dullaart. Eén van de mogelijkheden waaruit deze samenwerking kan bestaan, is het uitwisselen van concepten met andere internetkunstenaars. Dit heeft als bijkomend gevolg dat de status van de auteur teniet wordt gedaan. Daarbij lijkt het laten circuleren van kunstwerken op het internet een voortzetting van Siegelaubs democratische ideaal. Toch is dit niet het geval, volgens Dullaart. “Op het internet bestaan bepaalde netwerken, waar je als buitenstaander niet zomaar wordt toegelaten. Binnen deze kringen houden kunstenaars elkaars ontwikkelingen continu in de gaten. Wanneer iemand een goed werk heeft gemaakt stijgt hij in aanzien. Hieruit blijkt dat er ook op het internet sprake is van een bepaalde hiërarchie.”
Eén van de kunstwerken waarmee Dullaart een plaats veroverde binnen het circuit is www.blownupballoon.com, een website die hij doneerde aan zijn inspirator: Seth Siegelaub. Met deze site, die uit een reusachtige digitale foto van een opgeblazen ballon bestaat en zodoende alleen in delen is te aanschouwen, wil Dullaart nogmaals aangeven dat het idee of de representatie voor hem belangrijker is dan het kunstobject zelf.
