Terwijl de meeste musea verwoed proberen om jongeren binnen te krijgen, weert Witte de With dit najaar iedereen onder de achttien. De huidige tentoonstelling Bodypoliticx bevat expliciet seksueel beeldmateriaal en combineert moeiteloos gerespecteerde kunstenaars met pornodiva’s. Bruce Nauman naast Tracy Lords.

De tentoonstelling heeft vanaf het moment van haar conceptie al een en ander te verduren gehad. In de begeleidende publicatie Dagboek van een tentoonstelling: de weg naar Bodypoliticx vertelt curator Florian Waldvogel hoe zijn vrouwelijke collega’s de tentoonstelling omdopen tot de ‘Porn Show’, subsidiegevers hun vingers niet willen branden aan het onderwerp, en iedereen ineens over porno wil praten met Waldvogel en co-curator Edlinger. De tentoonstelling opent uiteindelijk op 8 september, maar oogst direct vanaf dat moment vrij negatief commentaar in de media en wordt onder andere ‘onuitgesproken en weinigzeggend’ (NRC Handelsblad, 20-09-07) en een ‘mislukte poging’ genoemd (Volkskrant, 11-10-07).

Maar there’s no such thing as bad publicity en sex sells bewijst ook Witte de With: Bodypoliticx trekt meer bezoekers dan gemiddeld. De eerste werken van de tentoonstelling spreken klare taal en zetten de toon voor de zalen die volgen. Aan de gevel van het gebouw prijkt de ouverture: een fictieve filmposter van de Guerrilla Girls, een regelrechte aanklacht tegen het door mannen gedomineerde Hollywood, waar het denkbaar is dat bombshell Pamela Anderson gecast wordt als oerfeministe Gloria Steinem. Zodra je het pand binnengaat en de trap op loopt, lees je Angela Bullochs Baby Doll Saloon op de traptreden: kom op tijd op je werk, neem geen drugs mee, wees flexibel in je muziekkeuze. De regels zijn afkomstig van een toiletdeur in een stripclub in New York en wijzen de bezoeker van de tentoonstelling er op dat seksueel entertainment een zakelijke transactie is die onder strikte regels plaatsvindt. Na deze kritische opening is Olaf Metzels Turkish Delight bijna verwarrend, maar ook deze esthetische sculptuur van een vrouwelijk naakt is voorzien van een kritische kanttekening in de vorm van de hoofddoek die ze draagt. Wat hierna volgt in de tentoonstelling is soms een kakofonie van beeld en geluid die zich moeilijk laat interpreteren, maar de vraagtekens die de tentoonstellingsmakers willen zetten bij al dit visuele en auditieve geweld, dienen zich voor de goede verstaander overal aan. Soms gebeurt dit expliciet, zoals in de korte vragen die op de bankjes voor de videowerken te lezen zijn, maar vaker blijft de kritiek impliciet.

In de derde zaal van Bodypoliticx voeren subtiele verwijzingen de boventoon. De vrolijke hometrainer-met-dildo van Robert Mueller staat voor een fotocollage van Fritz Ostermayer waarin de meest gruwelijke dodelijke ongevallen met masturbatiemachines te zien zijn. Hoe ver kun je gaan in de zoektocht naar bevrediging? In dezelfde ruimte kun je de gestileerde pornofilm Possessions van Andrew Blake bekijken, terwijl op de achterwand van de zaal 10104 Angelo View Drive te zien is. In deze video staat het architectonische hoogstandje waarin Blake’s film is geschoten centraal. Bijna alle wand- en dakpanelen van de villa zijn verplaatsbaar, en het monotone heen- en weerschuiven ervan vervreemdt de seksuele handelingen in Possessions.

Impliciet maakt plaats voor expliciet op de tweede etage, waar de randjes van de getoonde werken beduidend scherper zijn. Tegen het decor van geslachtsdelen in interactie in de talloze pornofilms die hier vertoond worden, springen juist de kunstwerken in het oog. In haar Anatomy of a 1980’s Pin-Up zien we Annie Sprinkle, die zich voor de gelegenheid in een onmenselijk strak korset en veel te kleine rijglaarzen heeft gehesen. Het verontrustende werk wordt desondanks hilarisch door het lezen van de opmerkingen die Sprinkle met stift op de foto heeft geschreven: ‘Lungs restricted. Cannot breathe… Boots are 1 ½ sizes too small… My feet are killing me… (In spite of it all, I’m sexually excited and feeling great!)’. Hetzelfde geldt voor de korte filmpjes van het collectief Panik Qulture. Hun commentaar op de heersende heteroseksuele norm is een serieuze zaak, maar filmpjes zoals Le fabuleux destin d’Amélie Putain waarin de sekserollen worden omgedraaid en de schattige heldin de penetrerende partij speelt, zijn zo vermakelijk dat het verbazingwekkend is dat ze nog niet op YouTube te vinden zijn.

De twaalf zalen bieden samen een stortvloed aan beeldmateriaal die een minstens even grote stortvloed van prangende vragen oproept. Bijna al deze vragen hebben betrekking op onze huidige maatschappij en onze eigen belevingswereld. Wat betekent het dat pornografie steeds verder doordringt tot de mainstream? Behoren seks en seksualiteit in deze exhibitionistische maatschappij nog wel tot het privé-domein? Is de blanke, heteroseksuele man per definitie dominant in de (pornografische) beeldcultuur? Hiermee realiseert Witte de With iets dat steeds meer culturele instellingen zichzelf tot doel stellen: een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat. In dat opzicht is Bodypoliticx geslaagd. Het ontbreken van zaalteksten en het hermetische taalgebruik in de begeleidende catalogus wekken echter de indruk dat het maatschappelijk debat uitsluitend gevoerd dient te worden in de hoger opgeleide regionen, en dat is een gemiste kans. Niet alle bezoekers zullen nu de verbanden leggen en de vragen stellen waar het bij Bodypoliticx allemaal om draait, en wat dan overblijft is helaas niets meer en niets minder dan seks in het museum.