Mocht iemand op zoek zijn naar een plek met een hogere kunstdichtheid dan Art Amsterdam, dan is een bezoek aan een eindexamententoonstelling van een Nederlandse kunstacademie van harte aan te bevelen. De tentoonstellingen worden zonder uitzondering gekenmerkt door een barokke overdaad aan beelden. Bovendien vinden ze allemaal in dezelfde week plaats, waardoor het logistiek volstrekt onmogelijk is alles te bezoeken tenzij men de beschikking heeft over een eigen helikopter. Dit wordt ook dit jaar bevestigd in een rondgang langs de tentoonstellingen van de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam, de Willem de Kooning Academie in Rotterdam en de ArtEZ Academie Arnhem. Toch is er veel interessants te beleven, zolang men accepteert dat de kans groot is dat men iets heel erg moois simpelweg over het hoofd ziet.

Er zijn een aantal duidelijke verschillen tussen de genoemde academies als het gaat om organisatie van de tentoonstelling. Zowel de Gerrit Rietveld Academie als de Academie Arnhem zijn gevestigd in een gebouw van Rietveld, maar deze lijken wel tot verschillende werelden te behoren. Alleen in Arnhem dringt de nuchterheid en helderheid van de architectuur door in de opzet van de tentoonstelling. De werken zijn duidelijk afgebakend per afdeling en de heldere indeling leidt de bezoeker in een aangenaam ritme door de ruimtes van de tentoonstelling. De Rietveld Academie is hiermee vergeleken een levendige maar ook volstrekt chaotische bedoening, doch wel van het soort dat maakt dat de bezoeker zo af en toe als bij toeval op iets totaal onverwachts stuit. Helaas bezwijkt de tentoonstelling soms wel onder haar eigen gewichtigheid: er is een aangename veelheid opvattingen te ontdekken en deze zijn veelal zorgvuldig uitgewerkt, maar de opzet biedt te weinig ruimte voor de bezoeker om op adem te komen. De Willem de Kooning Academie in Rotterdam heeft er dit jaar voor gekozen de tentoonstelling op twee locaties te laten plaatsvinden. De studierichting Autonome Kunst heeft het ateliergebouw van de academie in het centrum van de stad tot haar beschikking en alle overige studierichtingen bevinden zich in Las Palmas op de Kop van Zuid. Hoewel het werk van de studenten autonome kunst waarschijnlijk inderdaad beter op zijn plaats is in het ateliergebouw, is het wel spijtig dat er nu een kunstmatig onderscheid ontstaat tussen autonome kunst en dat wat dat blijkbaar niet is. De kracht van de Rietveld tentoonstelling is dat dit onderscheid juist regelmatig vervaagt.

De verschillen in de opzet van de tentoonstellingen lijken hier en daar samen te hangen met dat wat uit de werken spreekt. Zo maakt het over het algemeen hoog ontwikkelde vormgevoel van de Arnhemmers grote indruk. Niet alleen in het productieproces van de tot in perfectie afgewerkte gebruiksvoorwerpen bij de afdeling Product Design, maar ook bij de afdeling Vrije Kunst neemt de aandacht voor de technische kant van het maken van kunst een belangrijke plaats in. De fantasmagorieën van Anneke Ingwersen zijn bekorend op een manier zoals ook de films van Lotte Reiniger dat zijn. Julius van der Vaart presenteert onder andere zijn verzameld werk, gefotokopieerd in ordners, zodat de bezoeker deze naar believen kan doorbladeren en eventueel kopiëren. Deze en een aantal andere werken bezitten een prikkelende lichtheid waardoor je je als bezoeker eenvoudig laat meevoeren.

De Rietveld studenten vragen om een ander soort concentratie. Hierbij is het van belang de visuele chaos simpelweg te accepteren en te zoeken naar wat te midden daarvan overeind blijft. Een aantal werken hebben hier geen enkele moeite mee, zoals dat van Zoro Feigl. Zijn suikerspinmachine vult een gehele ruimte met roze spinsels die hem, mogelijk omdat ze ook opgegeten kunnen worden, een grote schare publiek opleveren. De ietwat bombastische film van Maarten Gisbertz is een van de weinige audiovisuele werken die door een strakke presentatie onmiddellijk de aandacht weet vast te houden. Een werk van een totaal andere orde, dat van Linn Eriksen en Anne Grandin, bestaat onder andere uit een in een muur ingebouwde kijkdoos met daarin een aantal objecten zoals glaswerk, miniatuurbomen en een hoopje suiker of zout. Ze zijn zo belicht dat op een witte achterwand scherpe schaduwen valen die zelf ook prominent als vorm aanwezig zijn. Dit is één van de meer gereduceerde werken, maar toch in staat de aandacht vast te houden door een subtiel spel met de waarneming.

Zonder afbreuk te willen doen aan de grote diversiteit aan aanwezige opvattingen, valt in Rotterdam op dat men zich daar regelmatig op een zeer directe of letterlijke wijze verhoudt tot de maatschappij. Wapens, Bush en olie zijn de meest in het oog springende iconen die engagement moeten belichamen. Toch is het werk van Ruben Dario Kleimeer in dat opzicht interessanter. Een reis naar China resulteerde bij hem in een fotoserie die niet de geijkte stadsgezichten oplevert, maar op een veel subtielere wijze vervreemt. Ook opvallend is de relatief grote hoeveelheid korte animatiefilms, die bovendien van een constante hoge kwaliteit is. Alle visuele registers worden in principe bespeeld, van klassieke stop-motion tot en met computergegenereerde beelden

Zoals gezegd zijn de tentoonstellingen divers en tonen ze veel interessante werken. Toch voelt de bezoeker zich soms enigszins aan zijn lot overgelaten, en op de Gerrit Rietveld Academie soms zelfs ontkend als factor van betekenis. Wat dat betreft springt Arnhem er absoluut boven uit, met een tentoonstelling vormgegeven met veel oog voor de bezoeker en bovenal met werken van een hoge kwaliteit.