Er gebeurt niets of er bestaan wel beelden van. We worden er door overspoeld, van vroeg in de ochtend, in de krant, tot laat in de avond, op TV. Teveel beelden, wordt vaak gezegd. Maar is dat wel zo? Worden we niet verblind door een tekort aan beelden of liever gezegd, een tekort aan de juiste beelden? Kunstencentrum Z33 besloot rondom dit onderwerp een tentoonstelling te maken.

Een zoektocht naar de beelden achter de realiteit gaat onvermijdelijk ook over de realiteit achter de beelden. Dat maakt het niet alleen een visuele maar ook een fysieke ervaring, een confrontatie met de beelden en het lichaam. Die overvloed aan beelden zien we bij een videowerk van Burnett Rose. Rose plaatste materiaal gefilmd in het uiterst gewelddadige Sierra Leone naast fragmenten uit even gewelddadige Hollywoodfilms. In eerste instantie is het moeilijk de documentaire van de fictieve beelden te onderscheiden maar dan blijkt het beeld van de dood in Sierra Leone vooral koud, onverschillig en alomtegenwoordig, allerminst glamoureus. Rose geeft hiermee een krachtig commentaar op de esthetisering van het geweld in de entertainmentindustrie.

Ook Videogramme einer Revolution (uit 1992 maar actueler dan ooit), over de laatste dagen van het Ceausescu – regime, moet het hebben van de impact van het beeldmateriaal. Harun Farocki en Andrei Ujica putten voor deze reconstructie uit honderden uren materiaal van professionele en amateurcamera’s. De beelden spreken voor zich: wie de macht wil, moet het beeld controleren. Zonder televisie en andere camera’s was de Roemeense Revolutie ongetwijfeld anders verlopen of had zij zelfs niet eens plaatsgevonden. “We are victorious! The TV is with us!” schreeuwen de nieuwe machthebbers veelbetekenend.

Het is verdienstelijk dat EXCES zich niet alleen bezighoudt met het exces, het aanwezige en vaak extreme beeld, maar ook met het verdwenen of afwezige beeld. Het werk Deep Throat van Kendell Geers is daarvan een mooi voorbeeld: een ruimtevullende installatie toont een nietszeggende scène uit pornoklassieker Deep Throat geprojecteerd op een traag draaiende discobal. Duizenden lege beelden glijden langzaam over de muren. Deze discodreun is lang over haar climax heen. Wat rest is een trieste afterparty, zonder geluid. De leegte na het exces.

Eén van de hoogtepunten van de tentoonstelling is de even simpele als doeltreffende video Suburbs of the Void van Thomas Koner. Koner verzamelde voor dit werk videobeelden van webcams. Het zijn lege beelden van een verlaten plein in Helsinki, als we maar lang genoeg blijven kijken zien we de zon opgaan en ondergaan. De poolwinter zorgt voor een sneeuwtapijt als een projectiescherm. We horen stemmen van mensen die we niet zien. Koner maakte een ronduit unheimische video, die de indruk wekt dat het niet de bedoeling is dat hier ook daadwerkelijk naar gekeken wordt. Suburbia wordt permanent in de gaten gehouden, ook als er niets bijzonders gebeurt.

Toegegeven, niet alle werken op de tentoonstelling zijn even sterk – zo zijn de schilderijtjes van Steve Mumford over de huidige gebeurtenissen in Irak zwak en voegen ze niets toe aan die duizenden krantenfoto’s die we allemaal al kennen. Maar EXCES als geheel is een dappere en fraaie poging een caleidoscopisch beeld te tonen van de wereld van het gemediatiseerde beeld en stelt belangrijke vragen over hoe we beelden en de realiteit achter de beelden moeten lezen en hoe kunstenaars daarmee omgaan.