‘Vergangenheitsbewältigung’ is het begrip dat Duitse historici en politici na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelden voor ‘het proberen om te gaan met een verschrikkelijk verleden’. Hoe moeten getraumatiseerde burgers omgaan met recente gebeurtenissen terwijl ze onderling nog steeds verscheurd zijn door politieke en religieuze opvattingen? Moeten ze verder proberen te gaan met hun leven, of is het alleen moreel juist om in een staat van rouw het verleden in een soort constante herinnering opnieuw en opnieuw te beleven?

In I, the Undersigned laat de Libanese kunstenaar Rabih Mroué (1967) zien dat het niet makkelijk is om hier een antwoord op te geven. De werken geven een inkijkje in Mroué’s worsteling met het verleden, in zijn geval de gebeurtenissen tijdens de Libanese Burgeroorlog die woedde van 1975 tot en met 1990. Zo is er op de begane grond de video Old House te zien uit 2003, waarin een huis op het eerste gezicht langzaam instort, totdat de band terugspoelt en het huis weer opgebouwd wordt.

Een persoonlijk gezicht krijgt de Burgeroorlog in Noiseless (2008). In deze video heeft de kunstenaar zijn eigen foto’s geplakt in krantenadvertenties voor vermiste personen. Waar het begrip ‘vermist’ normaal gesproken waarschijnlijk opgaat in de stroom van honderden slachtoffers, krijgt de boodschap nu een duidelijke constante en dringt zo beter door.

Controversiëler is wellicht het werk On Three Posters, reflections on a video-performance uit 2004. Deze 17 minuten durende video laat opnames zien van een martelaar die voordat hij in 1985 een zelfmoordaanslag pleegde, tot drie keer toe zijn bekentenis op video probeerde vast te leggen. Tussendoor analyseert Mroué de beelden en de beweegredenen van deze vrijheidsstrijder, en stelt zichzelf en het publiek een aantal kritische vragen. Zou de martelaar het wel gewild hebben dat alle drie de versies vertoond zouden worden? De martelaar is dan wel een moordenaar en zijn uiteindelijke beeldverslag past in het rijtje bekentenissen van martelaren die vol overtuiging en zonder stotteren hun laatste woorden uitspreken, maar door het zien van de eerdere pogingen realiseert de toeschouwer zich dat ook een zelfmoordenaar twijfelt en faalt, zoals ieder mens.

Waar Mroué zich in de meeste werken begeeft op verschillnde grenzen, zoals die van heden/verleden, goed/kwaad en realiteit/fictie, lijkt hij zich in I, the Undersigned duidelijk uit te spreken. Dit werk bestaat uit twee monitoren, waarbij het ene ons het onbeweeglijke gezicht van de kunstenaar toont terwijl het andere beeld zijn verontschuldiging afdraait voor zijn bijdrage aan het Libanese conflict. Dit lijkt gedurfd omdat niemand hem is voorgegaan, en eigenlijk is een apologie ook hoogst ongebruikelijk na oorlogstijd. In combinatie met Mroué’s onbeweeglijke lippen op de andere monitor ga je je afvragen of hij het uitgesprokene werkelijk meent en hierdoor krijgt de video niet zozeer een onschuldig, maar toch weer een dubbelzinnig karakter.

Grandfather, Father and Son en Je Veux Voir zijn de enige werken in de tentoonstelling waarin hij naast video ook gebruik maakt van andere media. Met Grandfather, Father and Son (2010) geeft Mroué een inkijkje in zijn persoonlijke geschiedenis door te verwijzen naar belangrijke gebeurtenissen van hemzelf en zijn familieleden. Zo zien we een deel van de bibliotheek van zijn communistische grootvader, die vermoord werd toen hij aan het schrijven was over de dialectiek in de islam. Van Mroué’s vader zien we een deel van het wiskundige manuscript dat, net zoals al zijn artikelen en boeken, nooit gepubliceerd werd. Bij dit werk hoort ook een video van de kunstenaar zelf, dat gebaseerd is op het enige verhaal dat Mroué ooit schreef. Het is opvallend hoe de drie familieleden hun individualiteit behouden hebben tijdens een verschrikkelijke burgeroorlog.

Mroué zegt te willen vergeten. Hij bevond zich tenslotte midden in de oorlog. Voor de bezoekers van de tentoonstelling, veelal buitenstaanders die de oorlog vanaf meer dan 3000 km afstand niet dagelijks bewust meegemaakt zullen hebben, is zijn herinnering echter indringend.