Op een wandvullende foto is een betonnen muur met daarop afgebladderd behang te zien. Behang met daarop een foto van behang. Tegenover het behang, getiteld Field Note 10-05-16-1 (Wallpaper, Pripyat, Chernobyl), is een vergelijkbaar werk te zien waarop naast verweerde muren ook een half geopende deur zichtbaar is. Toeval of niet, achter de muur waarop dit werk wordt getoond, bevindt zich daadwerkelijk de deur waardoor de bezoeker de galerie binnenkomt.

Het is een spel van verhullen en onthullen in de solotentoonstelling van de Mexicaanse kunstenaar Raúl Ortega Ayala. Naast het recente videowerk The Zone wordt een serie foto’s en werk op houten panelen getoond. Ze maken deel uit van Ortega Ayala’s serie From the Pit of Et Cetera, waarin hij onderzoek doet naar de effecten van social amnesia, een term geïntroduceerd door de Amerikaanse historicus Russel Jacoby. De term, die verwijst naar een ‘collectieve vorm van vergeten’, leidde Ortega Ayala naar Pripjat, de stad in Oekraïne die na de kernramp van Tsjernobyl volledig werd ontruimd.

Gedurende vier jaar bezocht de kunstenaar het gebied meerdere malen, tijdens verschillende seizoenen. Het resulteerde in de video The Zone die de plek op een intieme manier in beeld brengt. De film is opgebouwd uit verschillende cameraperspectieven. Soms zie je de verlaten stad ver van bovenaf gefilmd met drones, waarna je weer direct op de grond wordt teruggebracht alsof je zelf door de overwoekerde gebouwen loopt. In de video vertellen vier voormalige bewoners een persoonlijk verhaal, waarbij je het gebied als het ware door hun ogen bekijkt. Er is een groot contrast tussen de voice-overs waarin de vertellers de herinneringen aan hun geliefde woonplaats met de kijker delen, en de beelden van de geruïneerde gebouwen die je ondertussen te zien krijgt.

De film maakt duidelijk dat Ortega Ayala zich naast zijn rol als kunstenaar ook als antropoloog profileert. In plaats van duidelijk zijn eigen stempel op dit beladen verhaal te drukken heeft hij ervoor gekozen om een observerende positie in te nemen. We zien de kunstenaar zelf niet terug; hij is alleen aanwezig als observant die op gepaste afstand toekijkt om zo het verhaal zelf te laten spreken. Natuurlijk is deze passieve rol gedeeltelijk schijn. Na een periode van vier jaar lang filmen toont hij zeer bewust maar een glimp van de door hem verzamelde beelden. Je wordt als bezoeker niet meegesleept in een dramatisch verhaal van de desastreuze gevolgen van ongrijpbare, uit de kluiten gegroeide technologie, maar enkel meegenomen op een, zoals Ortega Ayala het zelf mooi verwoordt, ‘walk through the present and the past.’

In contrast met The Zone staan de foto’s uit From the Pit of Et Cetera? meer open voor eigen interpretatie van de bezoeker. Terwijl je in de video direct wordt herinnerd aan de vroegere aanwezigheid van mensen in de door de natuur overgenomen gebouwen, schittert de mens door afwezigheid in de foto’s van afgebladderde muren, een openstaande deur of reclamezuilen. Ook in de titels van deze werken maakt Ortega Ayala duidelijk welke rol hij als kunstenaar wil innemen. De foto’s zijn benoemd als field notes, verwijzend naar de onderzoekende en observerende rol die hij vervult.

Een tweede deel van de serie bestaat uit röntgenfoto’s die worden gemaakt om onderliggende beelden op schilderijen zichtbaar te maken. Ortega Ayala heeft ze afgedrukt op houten panelen en vervolgens bewerkt met verschillende materialen. Het resultaat bestaat uit grijstinten, omrand door een zwarte lijst. Met enkel kijken naar deze werken kom je als bezoeker niet heel ver. Afhankelijk van je kunsthistorische kennis is het mogelijk om de oorspronkelijke schilderijen voor ogen te halen waarnaar de titels verwijzen. Zo onthult Still Life with Meadow Flowers and Roses (After Vincent van Gogh) een onderliggende schildering van twee worstelaars. En in het werk Four Figures at a Table (After The Le Nain Brothers) zit onder de bekende voorstelling waarin een simpel arbeidersgezin van een alledaagse maaltijd geniet, een portret van een welgestelde man verborgen. Ook in deze werken speelt Ortega Ayala met de spanning tussen het heden en het verleden, waarbij hij ons erop wijst dat niets is wat het lijkt.