Een dialoog in afwezigheid van kunstenaar Tijs van Bakel

Elk jaar kiest kunstenaar Tijs van Bakel één thema dat hij helemaal toe-eigent in zijn kunst, zodat het bijna een lifestyle wordt. Momenteel is dit thema het serieus nemen van zijn kunstpraktijk. Zo serieus, dat hij het schrijven van zijn teksten ook uitbesteedt aan anderen en hen daar de complete vrijheid in geeft. In oktober benaderde hij mij voor het schrijven van een tekst. De enige instructie was dat er geen instructie was. Het serieus nemen is ook een les in loslaten. En zodoende besloot ik mijn moeder te interviewen, en zij mij, over het werk van Tijs, en hoe wij beiden, de een als kunstprofessional en de ander als kunstliefhebber, het ‘serieus nemen’ van zijn kunstpraktijk interpreteren.

LK: Het idee is dus dat Tijs in bepaalde fasen in zijn kunstcarrière iets centraal stelt, een thema: hij beschrijft het zelf op zijn website als een lifestyle die hij overneemt. Alles wat hij doet, zit daarin, daar leeft hij echt naar. Op dit moment zegt hij dat hij zijn kunstpraktijk heel serieus neemt. Je zou denken dat iedere kunstenaar dat doet. Maar voor hem is dat niet alleen zijn praktijk zelf, maar ook zijn kunst. Een voorbeeld van wat hij heeft gemaakt is bijvoorbeeld kindertekeningen die hij lijntje voor lijntje natekent, zodat hij het bijna hyperrealistisch kopieert.

MM: Bij mij komt meteen de vraag op wat hij bedoelt met ‘serieus’. Wat doet hij dan anders wanneer hij het niet serieus zou nemen?

LK: Nee inderdaad. Het serieus nemen, dat insinueert een soort standaard, of zo.

MM: Ja, een norm.

LK: Terwijl dat heel subjectief is.

MM: Als ik denk aan ‘serieus nemen’ binnen kunst, denk ik aan het beheersen van bepaalde technieken. Ik zou dan niet meteen de link leggen met kindertekeningen. Het is niet alsof hij kindertekeningen zomaar probeert na te maken: hij heeft dus échte kindertekeningen waar hij iets mee doet: in dit geval dus het zo realistisch mogelijk opnieuw maken, waarbij hij eigenlijk de authentieke tekening die het kind heeft gemaakt ook serieus neemt.

LK: En dan zit het serieuze ook in een soort onbevangenheid. Hij beschreef het net ergens heel mooi als ‘my artwork is taking my art career seriously.’ Maar ja, het is ook lastig om los van elkaar te zien. Dat het eigenlijk gaat om dat hij zowel zijn werk als zijn praktijk serieus neemt. Nu hebben we het vooral over het werk inderdaad. Wat ik heel vaak van kunstenaars hoor, is dat ze op de academie leren hoe het wél moet, en je daarna eigenlijk een leven lang bezig bent om…
MM: Om dat dus niet te doen.

LK: Precies. Om dat te ontleren. Er zitten heel veel facetten aan dat ‘serieus nemen’ denk ik.

MM: Het is volgens mij ook echt een onderwerp dat altijd iets los maakt. Als je als kunstenaar zegt je werk serieus te nemen, dan leidt dit tot een gesprek. Tijs kan het wel serieus nemen, maar de kijker kan denken ‘ja dat kan ik toch niet serieus nemen, zo’n overgetrokken kindertekening’. Daar kan een conflict ontstaan: wat hij ermee wil en wat de kijker ziet.

LK: Jazeker. Hij zei ook laatst ‘er zijn ook veel verwachtingen binnen het kunstenaarschap, dat als je jezelf serieus neemt, je subsidies moet aanvragen, je je website moet updaten, moet exposeren en al…’ Ik heb het idee dat hij zich daar erg van bewust is en daar ook heel erg in meegaat, maar ik weet nog niet of dat meegaan ook is omdat hij dat bewust wil of omdat het onderdeel is van het hele serieus nemen.

MM: Wat bedoel je als kunstenaar dan met serieus nemen? Is het dan serieus om mee te gaan met wat er van je verwacht wordt, in het aanvragen van dingen? Of, zou je als kunstenaar jezelf serieus moeten nemen door juist naar vrijheid te strijden en juist wars moeten zijn van wat er verwacht wordt en creatieve vrijheid ruimte moeten geven?

LK: Ja, en ook ongeacht van wat je maakt, of dat nu kindertekeningen of podcasts zijn, of wat dan ook, het nog steeds erachter staan van ‘dit is mijn product’. Dan neem je jezelf ook serieus in mijn ogen.

MM: Dan ben je ook heel zelfverzekerd: dan heb je zelfvertrouwen en sta je erachter. ‘Ik trek me niks aan van wat anderen vinden, dit is wat ik maak.’ Misschien wil hij ook met dit thema laten zien dat kunstenaar ook een serieus beroep kan zijn. Het is niet alleen maar het overtekenen van kindertekeningen.

LK: Ja dat is wel een goeie, want ik merk dat de kunstwereld zich ook nog vaak echt te serieus neemt. Als je niet weet waar het in de kunstwereld over gaat, dan zie je bij een opening of zo een paar van zulke idioten in een kunstruimte die daar wat blij staan te doen, alsof je bij een sekte naar binnen kijkt: wat zijn die mensen daar maar raar aan het doen en overuren aan het draaien zonder daarvoor betaald te worden? Heel veel structuren en instituten nemen zichzelf in de kunstwereld ook serieus, terwijl het eigenlijk misschien helemaal nergens op slaat.

*MM niest.*

LK: Gezondheid.

MM: Dankjewel.

LK: Is het ‘serieus’ als je iets namaakt wat al bestaat? Is het serieus als je alleen maar een realistische kopie van iets maakt? Daarom zeg ik ook, als ik zelf iets schilder, dat het ‘maar namaken’ is, want bij mij komt er geen fantasie bij kijken. Ik definieer kunst en het serieus nemen daarvan als iets wat echt van jezelf en eigen is. En misschien is dat ook wat Tijs met die kindertekeningen wil. Er zit iets super-authentieks in, want kinderen zijn zo puur als maar wat, maar het feit dat hij het helemaal natuurgetrouw namaakt, is een soort contradictio in terminis.

MM: Ja, maar het waren vooral zijn eigen kindertekeningen toch? Dan neem je jezelf ook als kind serieus. Dus je erkent jezelf als kind.

*De calathea ritselt.*

*MM en LK beginnen een gesprek over de planten die in de kamer staan.*

LK: Maaaaaarre, ja. Dank.

MM: Ja, heb je hier voldoende aan?

LK: Ja, zat. Tenzij je er verder op door wil gaan?

MM: Ja ik vind dat wel leuk eigenlijk!

LK: Ik zie echt heel veel uitersten in de kunstsector. Kunst zelf moet eigenlijk vrij en autonoom zijn, vinden veel mensen althans, maar eronder moet wel een systeem liggen van hokjes en regeltjes waarbij figuurlijke dranghekken en beveiligers ervoor moeten zorgen dat het ‘serieus’ is. Dan moet je er iets heel intelligents over gaan opschrijven en tekstueel verklaren hoe je visueel en emotioneel iets doet… Ik vind dat zo dubbel.

MM: Maar kunst verandert ook: er is kunst die iets wil zeggen, die een statement wil maken of iets maatschappelijks aan de kaak wil stellen, en werk waarin je iets heel persoonlijks legt.

LK: Ja en daaromheen zijn er nog heel veel andere redenen om kunst te maken. Nagenoeg alles komt toch voort uit wat een kunstenaar wil maken, om welke reden dan ook. Je wil als kunstenaar toch werk voor en van jezelf blijven maken, maar tegelijkertijd – en dat is ook met veel subsidies een graadmeter – ligt nu nog meer de nadruk op zichtbaarheid.
MM: Dat is zo’n lelijk woord: alles draait om zichtbaarheid. Moet je doel dan ook zijn om zichtbaar te zijn?
LK: Nee, vind ik niet. Je doel is…

Samen: Kunst creëren.

*De hond likt aan de muur*

MM: Niet aan de muur likken Noedel…!