De hond is onze beste vriend. Dat wil zeggen: van de mens, niet per se van u of mij. Biologen en gedragswetenschappers stellen dat mens en hond zich in vreedzame co-evolutie hebben ontwikkeld. Van steppenomade naar boer en stadsbewoner, de hond was steeds jachtkameraad, bewaker van huis en haard en knuffeldier in ruil voor een onderdak en de resten van de eettafel. De dieren die het meest waakzaam, aanhankelijk of schrander waren, werden in huis gehaald. Gevaarlijke beesten werden afgemaakt.

Door dit eeuwenlange samen optrekken, lijkt het alsof wij de honden begrijpen en zij ons. We dichten honden ook vaker menselijke eigenschappen toe dan de sprinkhaan of de kanariepiet. In de kunsten – op grafmonumenten of statige portretten – vinden we de hond als zinnebeeld van nobele waarden zoals eeuwige trouw en waakzaamheid tussen twee echtelieden, of aan de voeten van een overleden baasje. De relatie tussen mens en dier is duidelijk, het is die van baas en toegewijde dienaar.

Hoe anders is dat op de tekeningen van Sarah van den Dungen (1981). In de Tuingalerij van het Noordbrabants Museum zijn een tiental grote, op papier uitgevoerde tekeningen in potlood, krijt en inkt van haar te zien. Met een grote fijnzinnigheid in lijnvoering en materiaalgebruik tekent Van den Dungen naakte vrouwfiguren die vaak in een verontrustende omhelzing met honden zijn verwikkeld. Grenzen tussen mens en dier lijken te worden opgeheven. Met arceringen geeft Van den Dungen niet alleen vorm en beweging aan maar suggereert ze bovendien een harig oppervlak van hondenvacht of ruwe vloerbedekking. In sommige tekeningen is de vrouwenhuid, die je zacht en glad zou veronderstellen, behaard met een dierlijke vacht. Op een tekening (Zonder titel, 2006) dragen twee vrouwen met behaard bovenlichaam een hond in hun armen. Het lijkt alsof ze hem als een offer ten hemel heffen. Maar de hond is niet dood: zijn staart staat nog fier overeind. Op de tekening ernaast omarmen twee naakte, op de puntjes van hun tenen uitgestrekte vrouwenlichamen elkaar. Het bovenlijf van de linkervrouw gaat over in een harig hondenlijf, de kop waakzaam schuin omhoog gewend. De rechtervrouw lijkt achter dit hondenlijf schuil te gaan, of gaat ze er eveneens in op?

Van een seksuele lading – die wel erg voor de hand ligt in een combinatie van naakte vrouwen met harige hondenlijven – lijkt geen sprake. De relatie tussen de mensfiguren en de dieren wordt niet manifest, nergens kun je er je vinger op leggen hoe mens en dier zich tot elkaar verhouden. De lichaamshoudingen van de vrouwen verraden niets. Bovendien zijn de gezichten steeds van de toeschouwer afgewend of zelfs helemaal afwezig, blanco. Ook over de relatie tussen de vrouwen onderling of met hun omgeving geeft Van den Dungen niets prijs.

Naast honden figureren ook een konijn en een ezel in het werk, twee andere gedomesticeerde dieren. Op de tekening Konijn (2007) is met krijt en houtskool een harig konijn tot tienmaal uitvergroot, met een koolzwart gearceerde vacht. Op de plaats van de ogen staan slechts donkerzwarte schaduwen waardoor het lieve, harige, kleine beestje tot een onheilspellende macht wordt. Op Kartonnen ezel (2006), een tekening op ruw bruin karton, zien we links een ezelskop en rechts een mensenhoofd. Mens en dier lijken elkaar aan te kijken maar ze hebben geen ogen. De kenmerkend droefgeestige ezelsoogopslag ontbreekt, zodat ook van dit zachtmoedige dier een duistere dreiging uitgaat. Omdat de blik van de mens naast hem ook onpeilbaar is, is niet te zeggen hoe hij zich verhoudt tot het dier. Wat zijn de hiërarchische verhoudingen tussen mens en dier? Wie is meester, wie is slaaf?

Juist doordat de bedoelingen van Van den Dungen of de door haar gehanteerde mens-diersymboliek nergens expliciet worden, beklijven haar beelden. Alsof plots iets gruwelijks is geopenbaard, waarvan de werkelijke betekenis pas op een later moment tot je doordringt.