Denken in bezoeken of in bezoekers

Edwin Jacobs

PvdA Eindhoven wil een ander Van Abbemuseum. Bij monde van raadslid Arnold Raaijmakers dient er een beleid te worden gevoerd dat gericht is op meer publiek en als gevolg daarvan ook op het verwerven van beduidend meer eigen inkomsten. Aan het roer van het Van Abbemuseum staat Charles Esche. Onlangs won hij de 4e ECF Routes Prinses Margriet Award: een prijs voor vernieuwend museumbeleid. Dit beleid is op de schaal van Nederlands museumbeleid onbetwist uniek. Esche breekt bovendien met dit beleid niet met het verleden van het museum, noch met de historie van Eindhoven. Deze zijn met elkaar verknoopt en hebben beide altijd al het vizier gericht gehad op vernieuwing. Niet voor niets heeft een bedrijf als Philips juist in Eindhoven groot kunnen worden. Maar die schaal was niet zomaar bereikt. Daarvoor was jarenlang experiment, onderzoek en voortdurende vernieuwing nodig. Esche kwam niet zomaar naar Eindhoven. Hij was zorgvuldig uitgekozen door een door het college van B&W van de Gemeente Eindhoven geselecteerde en benoemde commissie van internationaal gerespecteerde museumcollega’s.

Voorafgaand aan de wens dan wel eis tot het halen van meer bezoekers staat de vraag: wat wil je dat het Van Abbemuseum mag, dan wel moet zijn.  Moet het een museum worden met grote tentoonstellingen voor een breed publiek? Een legitieme wens – en waarom ook niet – maar daarmee wordt het museum een van de velen in ons land. Of mag het een museum blijven dat het museumveld als zodanig verder brengt, verdiept, verbreedt en op een ander plan zet? Een museum voor experiment, vernieuwing en onderzoek? Waarmee het dat unieke museum blijft dat het is, weliswaar voor een kleinere doelgroep, maar met een groot belang. Zoals ook een universiteit dat is: een instelling eveneens betaald met publieke middelen voor een beperkt deel van de samenleving, waarvan we het belang echter niet in twijfel trekken. We weten immers dat het experiment en het onderzoek dat er wordt uitgevoerd op de langere termijn de maatschappij wel degelijk ten goede komt.

De Gemeente Eindhoven kan en mag die vraag en eis van bereik en belang stellen, want het Van Abbemuseum is een gemeentelijk museum. En waar het gaat om de besteding van overheidsgelden moet die vraag gesteld en die verantwoording afgelegd worden. Ik pleit echter vurig voor eerst het stellen van die vraag naar de identiteit, en ik leg die vraag ook neer in een debat. Bedenk dat het Van Abbemuseum onder Charles Esche een bijzondere plek is geworden die niet voor niets wordt gezien en bekroond als museum met een voortrekkersrol. Die rol is niet altijd makkelijk en leidt niet meteen tot grote aantallen publiek, maar die rol is wel van groot belang. Charles Esche denkt eerder in bezoeken dan in bezoekers, waarbij zijn aandacht is gericht op educatie, verdieping en visievorming. Het gaat hem er om wat de bezoeker aan tijd investeert in zijn museum. Ik meen te mogen kunnen zeggen dat dát wel eens veel meer is dan de gemiddelde bezoeker doorbrengt in menig ander museum waar het gaat om de bezoeker als omzetter.

We dienen echter te waken voor een discussie die nu dreigt los te branden over populisme en de PVV, en dat de PvdA zich daaraan zou schuldig maken. Dat smoort iedere inhoudelijke discussie in de kiem en bovendien: het is niet waar. Oud-staatssecretaris Rick van der Ploeg, en oud-staatssecretaris Frans Timmermans, streefden eveneens naar een verlicht cultuurbeleid. De een, Van der Ploeg, verbond zijn beleid diepgaand aan het bereik van jongeren en Nederlanders met een dubbele culturele achtergrond. De ander, Timmermans, aan de universele waarde van cultuur uit Nederland als maatschappelijk goed. Deze wisselwerking van twee gerenommeerde PvdA-bestuurders uit het verleden zou een nieuwe aanzet en voortgang kunnen bieden aan een verdergaande discussie vanuit de PvdA Eindhoven in het bijzonder, en de Gemeenteraad van Eindhoven in het algemeen, richting het Van Abbemuseum. Dit past ook bij de koers die Esche heeft ingezet, want hij denkt er eender over. Pas als de identiteitsdiscussie is afgerond kan er nagedacht worden over de ontwikkeling van meerjarig museumbeleid en de daarbij gewenste en noodzakelijk geachte doelgroepen.

Deze brief werd geschreven en geplaatst op de website van het Eindhovens Dagblad naar aanleiding van het initiatief voorstel van Eindhovens Gemeenteraadslid Arnold Raaijmakers om het Van Abbemuseum te transformeren naar een breder toegankelijk museum.

Deze brief en andere reacties kunnen worden nagelezen op: http://www.ed.nl/uitcultuur/cultuur/9689875/Veel-steunbetuigingen-voor-Van-Abbedirecteur-Esche.ece#startbetuigingen