Tussen sokkel en sukkel

Wapke Feenstra

De Japanse kunstenaar Tazro Niscino maakt huiskamers rondom stadsbeelden, dat alles in de stijl van het land en de plaats waar het beeld staat. Zo kunnen de bewoners van een stad opnieuw kennis maken met hun sculptuur. Sinds hij in Europa woont is hij gefascineerd door de gebeeldhouwde mensen op sokkels op pleinen en straathoeken. Komende zomer zal hij een ingreep doen op het marktplein in Dordrecht. Wacht maar af. Er komt bij hem altijd een relatie tot stand met de afgebeelde held. Voor zover dat gaat, want doorgaans zijn die helden dood, dat zal u ook bekend zijn. Een sculptuur die u aan een held of een god herinnert is oud en verleden tijd. Wij leven nu in een democratie en hebben mediahelden, die willen we niet in brons gieten, die moeten kunnen vervliegen op het beeldscherm. Wij deden nog pogingen met verzuiling, verheffing, formele spelletjes met de sokkel, of juist geen sokkel en leuke toegankelijke dingen waar je op kunt klimmen of onschuldige beesten waar van alles op geprojecteerd mag worden, ik noem maar een greep uit de sculpturen die er in de loop van de tijd in de openbare ruimte opdoken. Het is wel duidelijk dat er naarstig gezocht wordt naar meer in de tijd passende buitenbeelden. Een goed voorbeeld van een mislukt beeld staat bij Rotterdam Zuidplein tegenover de Albert Heijn waar ik dagelijks boodschappen doe. Ik heb getwijfeld of ik zou reageren door middel van een geschreven artikel. Ik hou er niet van om het over zaken te hebben waar ik niet achter sta, maar in dit geval dringt dit beeld zich zo op in mijn dagelijks leven dat ik terug wil praten. Het gaat over de man en de vrouw op twee betegelde zuilen, zij lopen ferm richting winkelcentrum of richting snelweg, je ziet zo dat hun wegen zich ooit ergens zouden gaan kruisen als ze niet van keramiek waren geweest. De blanke vrouw is fermer dan de blanke man, hij is iets sukkeliger en beide staan ze enkele meters van de grond waardoor ze onbereikbaar zijn voor het winkelende publiek. Ze komen uit de Millinxbuurt, achterliggende wijk, tenminste als je de looprichting natrekt. Daar ontstaat dan gelijk het conflict, buiten dat ik de beelden niet mooi vind, – maar daar kan ik nog mee leven als ze een bepaalde uitstraling hebben die de omgeving tot zijn recht laat komenis het een totaal misplaatst beeld voor de dagelijkse passant. In de omliggende wijken waar ik ook al zeven jaar op verschillende plaatsen woon, wonen veel mensen die niet wit zijn. Als ik dagelijks even naar het beeld kijk dat daar op de sokkel staat en ik kijk naar de mensen die er dagelijks langs lopen dan zie ik geen enkel verband. Waarom zou je op zo'n punt in de stad Rotterdam twee witte anonieme mensen op een sokkel neerzetten, die de rug naar de buurt keren? Is dat gewoon een soort esthetiek waar de planners van de beelden in de openbare ruimte van houden? En wordt er alleen naar formele eigenschappen gekeken zoals het leuk variëren op de looprichtingen die in het achterliggende grasveld zijn aangericht? Het is toch geen weloverwogen icoon voor de lokale situatie?

Ik word alweer kwaad nu ik eraan denk. Ik stap dus elke dag met de nodige adrenaline in mijn bloed richting Albert Hein en wil niet weten wat het exact gekost heeft, want elke cent is teveel voor deze belediging van mijn buurt.

Maar ja, wat dan? Wat moeten er dan voor sculpturen gezet worden in de openbare ruimte? Ik zou het niet weten. Het is ook niet mijn terrein, ik richt me op het platte vlak en de mentale ruimte.

Als kunstenaar weet ik dus niet wat de positie van sculptuur zou kunnen zijn in de buurt waar ik woon. Ik denk wel dat bij het zoeken naar een buitenbeeld, het reflecteren op de cultuur van het kunstenaarschap net zo belangrijk is als de reflectie op de cultuur van de inwoners van de wijk. Met vluchtige media en kunstenaars die kiezen voor participatie is waarschijnlijk een betere ingang tot openbare buitenbeelden te vinden.

Videoregistratie, documentaire en fotografie leveren natuurlijk al jaren interessante buurtbeelden op, die vervolgens worden binnen gebracht met tentoonstellingen, vertoningen en uitzendingen. Maar daarmee is de indeling van het plein en de plaats van de sculptuur nog niet opgelost. Die oplossing ligt -denk ik- ergens tussen sokkel en sukkel, vooral als het over de rol van de kunstenaar gaat. Tussen de kunstenaar als genie op een sokkel die na een formele visuele analyse de beelden vanuit het atelier komt leveren en de kunstenaar als sukkel die met zich laat sollen door de buurtbewoners en de opdrachtgevers en daarbij vergeet dat kunst een vak is, ligt immers een scala aan mogelijkheden. Een terrein waar de sculptuur misschien nog onvermoede potentie bezit. Richt u erop!

Er hangt ineens een poster op het raam bij de bakker, "In de Millinxbuurt wonen mensen…" staat erop. Met als ondertitel "portretten van bewoners van de Millinxbuurt door Henk Miedema" wordt een tentoonstelling aangekondigd in de Politiegalerie in de Witte de Withstraat 25 te Rotterdam. Het is maar dat u het weet. Ik wist het al, ik heb tussen die mensen gewoond. Nu woon ik in Bloemhof.

IN DE MILLINXBUURT WONEN MENSEN…, t/m 1 februari

Politiegalerie, Witte de Withstraat 25, Rotterdam

Het beeld van Berry Holslag staat sinds de zomer van 1998 permanent tegenover de Albert Heijn bij winkelcentrum Zuidplein te Rotterdam.

Tazro Niscino zal in het kader van mijn project -b-l-i-k-o-pe- n-e-rin mei/juni 1999 een huiskamer rondom Ary Scheffer bouwen, in het centrum van Dordrecht, in opdracht van het CBK-Dordrecht.

Lees ook: