Flash

Mark J. Sierks

De nog jonge Stichting Bifrons stelt zich ten doel om hedendaagse muziek samen te brengen met beeldende kunst. Het eerste initiatief betreft het project Flash; een uitgave van negen DVD's (Digital Versatile Disc), waarbij voor ieder schijfje een componist aan een beeldend kunstenaar werd gekoppeld. Het uitgangspunt hierbij was dat beide disciplines geen ondergeschikte rol mogen spelen en als autonoom (kunst)werk moeten gelden. Muziek en beeld werden dan ook in het laatste stadium, op de montagetafel tezamen gebracht. Hierdoor hoopt men, naar de visie van initiatiefneemster Thora Johansen, een soort van derde kunstwerk te creëren, waarbij je niet meer kunt spreken van ‘kijken' en/of ‘luisteren' maar van ‘ontvangen'. Een experimentele gedachte die (zoals dat gaat met experimentele gedachtes) goed of minder goed kan uitpakken.

Zo laat Jaap Kroneman (NL) in About a Boy de camera onrustig en schokkerig langs een aantal boomtoppen glijden. In combinatie met de razende noten van de compositie Big Jumbo's van Chiel Meijering (NL) levert dit aanvankelijk een spannend, bijna thrillerachtig, beeld op: Waar is die camera naar op zoek? Wat heeft dit bladerdak te verbergen? Wanneer, ergens halverwege de zangeres begint te domineren met een hysterisch gekraaid ‘We are so horny', raakt alle spanning en rek eruit. Er is níets te vinden, in of achter dit gebladerte! Dan weet Ger van Elk (NL) langer te boeien met het minstens zo minimale The Horizon, a Mental Distance; een eindeloze registratie van zeventiende eeuwse landschapschilderingen, gecombineerd met het serene -van etherisch geneurie voorziene- Horizon, van Maarten Altena (NL). Aanvankelijk fascineert het, maar uiteindelijk slaat een onvermijdelijke verzadiging toe en ga je je afvragen wat hier de bedoeling van moet zijn. Henk Peeters (NL) laat in Rain Of Feathers slechts het beeld dicht lopen met donzige, witte veertjes. Door de vitale, Caribische freejazz klanken van Reflections on Beauty Brainstorming With the Beast van Antiliaan Eric Calmes, blijft het beeld ook boeien en ontstaat er, voor het eerst zoiets als het beoogde derde kunstwerk. Het geheel krijgt iets hilarisch.

Flash beoogt divers te zijn. Bovenstaande -meer minimale- werken staan dan ook lijnrecht tegenover de meer persoonlijke en verhalende kunst van Lisa May Post (NL), Marijke van Warmerdam (NL) en Maura Biava (Italië). Biava bevindt zich in For Urano op de zeebodem, waar zij met trage, wijdse armgebaren, haar vader de hemel (Uranus) (onhoorbaar) toezingt. Een krachtig en dramatisch beeld, dat wordt versterkt door het ijle (sirenen)gezang in de compositie Liricia, van Roderik de Man. Van Warmerdam ging in zee met Louis Andriessen (NL). In haar video Twine -waarin de zee verbeeld wordt door een woest ballet van een aantal trossen van blauwe lianen-, duikt de bekende componist zelf ook even op, gezeten in zijn auto. Post sorteert vooral vervreemding met Bros, waarin twee mensen, gefilmd op heuphoogte en gekleed in folkloristische, gestreepte pakken, tegen elkaar aan kleven en met hun handen verdere toenadering tot elkaar lijken te zoeken. Met de titel I.R.A. had het Schotse (anonieme) D.J. team Vodershow wellicht hele andere intenties maar de borrelende, piepende en knorrende geluiden die zij uit hun apparatuur toveren zijn minstens zo kil en minimaal als het witte licht waarin het stumperende duo is gefilmd. Dit maakt de sfeer nog trager en beklemmender.

Annette Messager (Frankrijk) wijkt af van alle concepten door een weerslag te geven van haar tentoonstelling La Procesiòn va por Dentro, die begin dit jaar plaats vond in Madrid. Het bewegelijke, impressionistische camerawerk en de soundtrack Towa Towa -een spannend duet voor klavecimbel en basgitaar van Maarten van Noorden (NL)- overstijgen ieder Kunst-omdat-het-moet gehalte, maar de beelden van duistere kelders vol maskers, fetisjen en knuffeldieren, maken vooral nieuwsgierig naar de tentoonstelling zelf.

Met één been in de gecomponeerde muziek en het andere in de jazz, klinkt de scheurende sax van Paul Termos (NL) onder See Eye van Ansuya Blom (NL). In deze collage van schimmige, out of focus beelden doemt, ergens halverwege, ineens een (onherkenbaar) gezicht op en lijkt er een -geheel door de kijker zelf in te vullen- verhaal op gang te komen, waarbij zowel beeld als muziek clues aanleveren.

De spanning die de twee disciplines bij een samengaan kunnen oproepen, komt misschien nog wel het beste tot haar recht op de DVD van beeldend kunstenaar J.C. Ruggirello (Frankrijk) en componist Martijn Padding (NL). Waiting For the Breathe van eerstgenoemde toont flitsen van een op de rug gekeerde schildpad die tevergeefs poogt om weer op haar poten terecht te komen. Het woeste solospel van de klavecimbel in Bien Mesuré Bien lijkt het hulpeloze dier niet alleen aan te sporen zich nog krachtiger af te zetten en terug te rollen, maar verheft de worsteling (het doelloze zwaaien met de pootjes) tevens tot een potsierlijk ballet. Een geheel dat tegelijk komisch en beklemmend overkomt.

DVD is nog nauwelijks gangbaar in Nederland. Toch heeft Stichting Bifrons er goed aan gedaan om voor dit medium te kiezen. De kwaliteit van beeld en muziek is evenredig en hoogstaand. Door de grote diversiteit van de negen DVD's valt er over de inhoud eindeloos te twisten, maar het komt neer op smaak. Ook hierin heeft de stichting voorzien; de negen DVD's zijn los van elkaar te koop, in de betere museum- en boekwinkel.

FLASH

Stichting Bifrons Amsterdam is.m. Baltic Centre for Contemporary Art, Gateshead, GB en Büro Friedrich, Berlijn

Distributie DVD: CNM, Postbus 1634, 1200 BP Hilversum, informatie: Planciusstraat 9D 1013 MD Amsterdam