Voor de documentaire The forgotten space bundelden filmmaker en filmtheoreticus Noël Burch (1932) en kunstenaar Allan Sekula (1951) hun krachten. Het leverde hen in september, na een moeizame productie die jaren in beslag nam, de Special Orizzonti Jury Prize op. Een prijs voor trendsettende en grensverleggende cinema die werd uitgereikt tijdens het 67ste Filmfestival van Venetië.

In The forgotten space betogen Burch en Sekula dat de globalisering en wereldhandel moeten worden erkend als de kapitalistische monsters die ze zijn. De vrije markt en het economisch globalisme zijn door de mens gecreëerde, zelfvernietigende systemen, die een enkeling rijk maken over de rug van velen. In wat de makers zelf een ‘filmessay’ noemen, richten zij zich nadrukkelijk op uitwassen van de mondiale goederenstroom. Ze interviewen tegenstanders van de Betuwelijn en inwoners van het Belgische dorp Doel, dat moet wijken voor uitbreiding van de Antwerpse haven. Ze tonen de zielloze efficiëntie en expansiedrift van havensteden, documenteren het leven van onderbetaalde vrachtwagenchauffeurs en filmen het vakbondsloze leven van Chinese fabrieksarbeiders.

Met de titel van de documentaire doelen de makers op de zee, die zij beschouwen als de plek bij uitstek waar het kapitalisme zich laat zien en gelden, maar waarvan de wereldburger noch de schaal, noch de invloed kan bevatten. Centraal in hun betoog staat de zeecontainer. Evenals in Sekula’s eerdere fotoprojecten kiest hij ook nu voor de gestandaardiseerde container als anoniem maar veelzeggend symbool van de wereldhandel. Deze Amerikaanse uitvinding van midden jaren vijftig is in de ogen van de filmmakers niet zomaar een efficiënte en onschuldige metalen transportbak, maar een gevaarlijk Trojaans paard dat zich onherroepelijk tegen zijn gebruikers keert.

Het project The forgotten space begon jaren geleden met de opdracht van de Gelderse gemeente Lingewaal voor een openbaar kunstwerk. De ligging van Lingewaal aan de Betuweroute, de spoorlijn tussen het Rotterdamse havengebied en de Duitse grens, inspireerde Stichting Kunst en Openbare Ruimte om Allan Sekula bij de opdracht te betrekken. In zijn werk reflecteert Sekula namelijk al sinds de jaren zeventig op de gevolgen van de kapitalistische wereldhandel. Zoals in zijn fotoproject Fish story, waarin hij de havens van wereldsteden beschrijft en fotografeert als tastbare uitwassen van de kapitalisering van de wereld. Met het Lingewaalproject wilde Sekula hierop een filmisch vervolg maken. Wegens gebrek aan filmervaring vroeg hij vriend en leermeester Noël Burch om hulp.

Sekula en Burch tuigen hun antiglobalistische filmessay op met een schijnbaar eindeloze veelheid aan onderwerpen en filmische elementen, inclusief fragmenten uit oude Hollywoodfilms. Alles staat in het teken van de mantra van het antiglobalisme dat ‘consumeerderen’ niet de oplossing is. Zowel op indringende als verbloemde wijze roept de documentaire de kijker op om enerzijds te onderkennen wat er zich afspeelt op onze wereldzeeën en om anderzijds de wereldhandel en vrije marktideologie niet langer goed te praten. Daarnaast is de documentaire voorzien van een sturende en belerende voiceover die niets aan de verbeelding overlaat. Maar ondanks de herhaling, de ongerichte structuur en pedante toon zijn Sekula en Burch te prijzen om de gedurfde manier waarop zij de kijker confronteren met deze duistere kant van de wereldhandel. Ze tonen overtuigend en uitputtend aan welke prijs de wereldbevolking betaalt voor de vergaande globalisering.

De Nederlandse première vond plaats tijdens het Nederlands Film Festival in Utrecht en vanaf 18 november is The forgotten space te zien in de Nederlandse filmtheaters. Een verkorte versie van de film zal in 2011 door de VPRO worden uitgezonden.