Kort na de uitvinding van de fotografie ontstond het geloof dat het medium geschikt was om geesten vast te leggen. Fotografen maakten foto’s van spoken of bovennatuurlijke verschijnselen tijdens seances. De effecten en mogelijkheden van het medium waren nog onbekend bij het publiek, waardoor illusies de kracht hadden van een tastbaar feit.

Maar zelfs de hedendaagse toeschouwer zal na het zien van het boek Wisconsin death trip bijna gaan geloven dat fotografie daadwerkelijk schimmen kan vangen. De verzamelde foto’s in Michael Lesy’s boek hebben een haast occulte aantrekkingskracht. Wat de foto’s zo spookachtig maakt is hun band met een vergeten werkelijkheid die voor je ogen tot leven wordt gewekt.

Wisconsin death trip is moeilijk te typeren. ‘Geschiedenisboek’ doet geen recht aan de manier waarop Lesy omgaat met zijn onderwerp en bronnen. De publicatie gaat over de bewoners van het dorpje Black River Falls in de Amerikaanse staat Wisconsin aan het einde van de negentiende eeuw. Lesy had het archief van dorpsfotograaf Charles Van Schaik tot zijn beschikking, de chroniqueur van Black River Falls van 1890 tot 1910.

De foto’s worden afgewisseld door korte nieuwsberichten uit dezelfde periode die Lesy selecteerde uit het archief van een lokale krant. De berichtenstroom wordt op bepaalde momenten onderbroken door roddels, portretten van de bizarre bewoners van het dorp en fragmenten van het archief van een krankzinnigengesticht.

Als je de teksten moet geloven staat Black River Falls op de rand van de afgrond. Het is een vervloekte plek, waar ouders hun eigen kinderen vermoorden om ze te behoeden voor een erger lot dan de dood. Om de haverklap vindt er een bizarre moord plaats en zelfmoord en alcoholisme teisteren het gebied als een epidemie. De nieuwsberichten gaan kort en beknopt in op deze gebeurtenissen en zijn van een harde feitelijkheid, waar alle overbodige details uit zijn gedestilleerd.

Een persoon die steeds opduikt in de nieuwsberichten is Mary Sweeney, die bekend staat als de window smasher. Sweeney is een vrouw die haar opgekropte woede alleen kan uiten door de ramen van winkels in te gooien. Zij verdwijnt niet lang daarna in het gesticht. Haar gedrag is niet uitzonderlijk, zo blijkt uit andere berichten:

‘Mrs. Hiram McDonald of Eau Claire rendered insane by religious excitement, attacked her children recently and wrecked the furniture and windows in her house.’

‘The 80 year old mother of an imprisoned man threw herself in front of a train and was cut into 3 pieces. She was crazed by disgrace.’

Afgezien van het feit dat de foto’s en de teksten over hetzelfde gebied gaan is hun relatie tot elkaar soms lastig te achterhalen. Na het lezen van de berichten speur je de foto’s van Van Schaik af naar details die iets van de collectieve gekte kunnen verklaren. Portretten van doorleefde mensen, star voor zich uitkijkend, of kuise jonge vrouwen, vermoedelijk langzaam gek geworden door de opgelegde beperkingen aan hun geslacht. Dit zijn de geesten van Black River Falls. Schimmen uit een andere tijd, die Van Schaik gevangen heeft op zijn lichtgevoelige platen.

De relatie tussen ongrijpbare tijdelijkheid en de tastbaarheid van fotografie is het meest aanwezig in de foto’s van overleden baby’s en peuters die Van Schaik maakte. Parallel aan de foto’s van geesten, werd fotografie ook gebruikt als middel om een laatste aandenken te hebben van een gestorven geliefde of kind. Als contrast heeft Lesy ook wat luchtigere foto’s gekozen zoals mannenportretten, beelden van winkelfaçades en boerderijen, die in hun composities opvallen door hun droge afstandelijkheid.

Wisconsin death trip is een vroeg voorbeeld van microhistory zoals Emmanuel Le Roy Laduries studie over het Franse ketterdorp Montaillou in de Middeleeuwen. Het uitgangspunt van deze ‘methode’ is dat gedetailleerd onderzoek naar een klein deel, iets omvattends kan onthullen over een tijdsgewricht. Wisconsin death trip toont echter dat historisch besef niet alleen gecreëerd wordt door het opsommen van feiten.

Door oog in oog te staan met de mensen uit Black River Falls wordt een mate van empathie opgewekt. Maar door deze herkenning ontstaat tegelijk een historische kloof die alleen te overbruggen is door je verbeeldingskracht. De foto’s zijn met de teksten puzzelstukjes die je tot een geheel moet maken om echt te kunnen begrijpen hoe het leven in Black River Falls was in die tijd.

In het voorwoord van de publicatie wordt een historische detective aangehaald waar Lesy schatplichtig aan is, namelijk Walter Benjamin. De structuur van verzamelen en tegenover elkaar plaatsen van uiteenlopende bronnen is vergelijkbaar met Benjamins zoektocht naar een manier om een geschiedenis te schrijven van het negentiende-eeuwse Parijs, zoals in zijn onafgemaakte Passagen-Werk.

Wisconsin death trip heeft een grote invloed gehad op de wijze waarop het oude Amerika wordt gezien. Dit mythische beeld komt nog steeds terug in films en series (zoals Deadwood en Carnivale), maar ook in het werk van schilder Joe Coleman, die zich liet inspireren door het oude en vreemde Amerika. Veel kunstenaars, schrijvers en filmmakers hebben zich gestort op de verborgen archieven, de vergeten fotoalbums en de found footage films om hetzelfde ongrijpbare effect te bereiken. Denk aan werk van Christian Boltanski en Péter Forgács.

Het boek is een blauwdruk voor hoe je bestaand archiefmateriaal kan omsmeden tot iets vreemds en wonderbaarlijks. Als een tocht naar het zwarte hart van een vergeten Amerika blijft het boek nog steeds ongeëvenaard.