Anouk in Wonderland

Lise Lotte ten Voorde

Anouk Kruithof (1981, Dordrecht) heeft een abonnement op arbeidsintensieve publicaties, hoewel die benaming de lading niet geheel dekt. Haar uitgaven zijn eerder kruisbestuivingen tussen object, pop-up boek, installatie en, vooruit, boek. Haar nieuwste publicatie A head with wings lijkt op geen van haar voorgaande, maar ook dat is des Kruithofs: steeds opnieuw vindt ze zichzelf uit.

De Amerikaanse uitgeverij waarbij het boek verscheen, Little Brown Mushroom, is het geesteskind van fotograaf Alec Soth. Hij nodigt fotografen uit een publicatie te maken met een vooraf vastgesteld formaat, kaft en bindwijze. Bovendien is er de verplichting tot het gebruik van tekst (‘storytelling’). Anouk Kruithof had nog nooit een verhaaltje geschreven, maar met wat hulp en een flinke dosis pioniersgedrag bleek die voorwaarde allerminst beperkend.

A head with wings kwam in twee maanden tot stand. Kruithof gebruikte hiervoor onder andere foto’s die ze ooit van een man in een Berlijns park had gemaakt. Hij leek niet in orde, zag en praatte tegen dingen die er niet waren, onderwijl druk gebarend. Het interesseert haar, dit soort innerlijke werelden die boven komen drijven. Ze knipte deze foto’s uit, combineerde ze met ander materiaal uit haar archief, plakte ze op karton, herschikte ze en fotografeerde het geheel.

Het resultaat is een nauwelijks waarneembare diepte die vervreemdend werkt. Neem daarbij de eveneens merkwaardige achtergronden van balken en rotsen en je hebt een hallucinante fototrip gone bad. Het verhaal – dat maar ten dele is afgestemd op de beelden – draagt in hoge mate bij aan die trip, ondanks Kruithofs merkbare onervarenheid in het schrijven. Bewegende muren die in sponzen veranderen, zwarte gaten, visioenen van een leger spionnen, een opmerkelijke erotisch-gewelddadige vriendschap en een hoop vertwijfeling.

De fotografie is hoofdzakelijk in zwart-wit, afwisselend gedrukt op de A5-pagina’s van het boekje en op uitvouwbare miniposters van glanzend papier. Met elke bladzijde die je omslaat krijg je een nieuwe verrassing voorgeschoteld – een parallel met het verhaal waarin de verteller langs een bakstenen schutting loopt die van vorm verandert en achter elke hoek nieuwe personages ten tonele tovert. Kruithof verbleef tijdens het maakproces in New York voor een residentie: misschien dat haar ontdekkingstocht aldaar ook door het verhaal schemert.

De sfeer van het boek doet wat denken aan die van Lewis Carrolls Alice in Wonderland, maar A head with wings is ook verwant aan popart en surrealisme. Je vraagt je af: is dit tot stand gekomen door het gebruik van geestverruimende middelen, of is de geestestoestand van Kruithof in gevaar? Probeer vooral niet te begrijpen waar het over gaat, maar dompel je onder in de door Kruithof geschapen wereld, bevolkt door bizarre personages.

De expliciete vormgeving neigt richting té, maar gaat het randje niet over. Voor de kenners zijn er verschillende verwijzingen naar eerder werk te ontdekken, maar die kennis is niet essentieel om dit werk te kunnen waarderen. De publicatie eindigt met een uitvouwposter waarop een explosie van gekleurde rookwolken te zien is, met in de hoek de vage contouren van een daklijst. Wachten we op de volgende gedaantewisseling, of blijven we staren naar dit beeld om de trip nog even voort te laten duren?

A HEAD WITH WINGS
Anouk Kruithof
Ontwerp: Hans Seeger
Little Brown Mushroom, 2011
ISBN: 9780983999003
www.anoukkruithof.nl

Een filmpje van het boek is hier te zien