‘Enlever et entretenir’ (dat zoiets betekent als ‘ontvreemden en in stand houden’) is ontstaan uit een samenwerkingsverband tussen beeldend kunstenaar Eleni Kamma (idee), Orla Barry (tekst) en grafisch ontwerper Salome Schmuki.

Het boek is geënt op Entre Escaut et Meuse (Tussen de Schelde en de Maas), een fotoverzameling uit de jaren 50 van de vorige eeuw waarin tekst en afbeeldingen van planten, dieren en menselijke activiteiten in dat gebied minutieus werden geregistreerd. Natuur en cultuur werden met gelijkwaardige bewondering benaderd, alsof het onderscheid irrelevant was. Enlever et entretenir neemt dat wereldbeeld nog een stapje verder.

Een verteller neemt ons mee op een wandeling door een landschap. Zij wijst ons op pittoreske vergezichten tegen wolkenloos geschilderde luchten, en op de volgens de ingewikkelde patronen van de keperbinding geplaatste kunstvegetatie. Levende vogels – ze zingen – leiden ons af, doen ons twijfelen aan de artificiële omgeving. Is  tóch de natuur, en niet de mens verantwoordelijk voor deze omgeving? Het decor vormt een rode draad door het boek: alles wat we zien wordt gedramatiseerd, onderzocht en gedetermineerd.

Series afbeeldingen van hoofdzakelijk vogels worden afgewisseld of aangevuld met verklarende teksten. Het heeft iets weg van een incompleet sticker-verzamelboek. Hier en daar mist een afbeelding, slechts een enkele is voorzien van een titel en uitleg. Soms is het enkel de uitleg en ontbreekt de afbeelding.

Moet dit worden opgevat als aansporing? Verzamel ze allemaal? Of signaleren de ontbrekende gegevens fouten in de menselijke poging om de natuur na te bootsen, in te perken? Er lijkt ook een wijzend vingertje in te zitten: als hier geen hout gekapt was, zou deze vogelsoort nog leven.

Tussen de foto’s van levende vogels zijn verschillende opnames van door mensenhanden vervaardigde ‘aanverwante artikelen’ gesmokkeld. De uit hout en kokos opgetrokken uil verbleekt bij de belendende opname van een spectaculair gekleurde kolibrie. Een hengel wordt omschreven op een manier die ook op een roofvis van toepassing zou kunnen zijn; zijn rijkgeschakeerde versiering is mooi in beeld gebracht. De handleiding om met stropdassen en schelpen een patroon te maken is aandoenlijk, de patronen op de diverse dassen een ode aan het onderzeese plantenrijk.

Een deel van het boek bevat tekeningen. In de tekeningen vindt een kruisbestuiving plaats tussen een kraan, een doucheslang en de verschillende voortplantingsorganen van een plant, – stempel, meeldraad, je weet wel. Het is hier dat de mens, in de vorm van een kunstenaarsgeest, voor het eerst boven de natuur uitstijgt. De kunstenaar laat elementen versmelten zoals de natuur dat niet voor elkaar zou kunnen krijgen.

Enlever et entretenir is een bijzonder geestige, wetenschappelijk opgezette publicatie, compleet met appendix van alle gebruikte termen. Het is bovendien een interessante exercitie in ‘fotografie zonder camera’ door de vele teksten zonder illustratie, die desalniettemin een levendig beeld op het netvlies toveren. Door de filosofische benadering van het onderwerp is het daarbij een zachte duw in de richting van een evenwichtige verstandhouding tussen mens en natuur. En dat bedoel ik niet geitenwollensokkerig.