Laat nu je stem horen, een betere wereld begint bij het hiaat

Susan de Heer
Etcetera..., FROM THE RELATIVE TRUTH TO THE ABSOLUTE ERROR! (2011)

Ja, ook ik heb staan schreeuwen. Ik heb met speldjes en knuffeltjes rondgelopen en uiteraard talloze petities ondertekend. Met het schaamrood op mijn kaken liep ik door From the relative truth to the absolute error!, de tentoonstelling in SMART Project Space van het kunstenaarscollectief Etcetera… oftewel de International Errorist. Ik voelde mij, met mijn niet altijd even oprechte idealen, volkomen te kakken gezet.   

De werken in de eerste twee zalen van de tentoonstelling zijn verbonden door eenzelfde vormgeving. De muren zijn rood, groen of zwart geverfd of wit gelaten. Over de muren en over de grond lopen stippellijnen. Op de grond lijken ze een route aan te geven, waar overigens geen pijl op te trekken is. Op de muur van de eerste ruimte vormen ze een landkaart, waarop symbolen staan, zonder namen of uitleg. Om de kaart heen en verspreid door de zaal hangen foto’s van groepen protestanten. Een televisie speelt een registratie van een protest af.

Verspreid door de zaal staan figuren, in zwart en wit multiplex, die nog het meeste weg hebben van decorstukken, maar eveneens protestanten voorstellen. De tweede zaal wordt voornamelijk gevuld door een tafel, waarop geweren liggen, ook in zwart en wit multiplex, met rode vlaggen eraan. Om de geweren heen liggen Arafatsjaals en krantenartikelen. Tegen de muur staan vlaggen met daarop een gans, op dezelfde manier vormgegeven als het iconische beeld van Ché Guevara. Er hangt een groot, zwart spandoek waar met witte letters Errorism op staat.   

Door beide zalen heen hangen pamfletten, die samen het manifest vormen van de Erroristas Internacional. Van deze Argentijnse beweging worden de rekwisieten, het archief en registraties van protesten in SMART tentoongesteld. De Erroristas Internacional prediken het hiaat, het falen. Zo staat in het pamflet over de-education dat het onderwijs, het systeem dat gericht is op slagen, moet worden omgevormd naar een systeem dat gestoeld is op de fout.

De fout wordt in het huidige systeem veroordeeld, en de angst voor falen die hieruit ontstaat werkt verstikkend. ‘Losing the fear of being wrong, of falling in error, impels a surpassing of limits and a creative potential that was latent, but inhibited by the moral structures that determine social values and behaviours under our traditional educational system.’  

Etcetera… geeft met deze tentoonstelling, door de rol van de Erroristas Internacional aan te nemen, kritiek op ‘het falende systeem’. Erroristas wordt gepresenteerd als niet zomaar een protestbeweging, maar als dé protestbeweging. De tentoonstelling is tot in het detail op een stereotype, activistische wijze vormgegeven. Activisme wordt hierbij gedegradeerd tot een onbegrijpelijke eenheidsworst, protestanten worden afgeschilderd als een groep mensen die puberaal is, loze kreten uitkraamt en een onrealistisch beeld heeft van de ideale toekomst.

Het beeld dat de tentoonstelling oproept is ambigue. Nemen de Errorista’s het ‘protest’ zelf op de hak, als een oppervlakkig en uniform strijdmiddel, of becommentariëren zij het beeld dat van activisme in de media geschetst wordt?  

Een antwoord hierop geeft de film die te zien is in de derde zaal. In Etcetera tv zijn drie ‘protesten’ te zien. In het eerste deel wordt er ontlasting tegen een bankgebouw aangegooid. Een vrouw die deelneemt aan het protest vertelt dat ze achter het protest staat, maar waartegen geprotesteerd wordt, is niet duidelijk. Na de tussenkomst van een presentator met een fopneus en een pet krijgt een lid van A comer (Spaans voor ‘laten we eten’) het woord. De man, volledig in het zwart, inclusief bivakmuts, draagt een gigantische vork. Hij vertelt dat de actiegroep voor bevrijding is en daarom de leus a comer heeft aangenomen. Vervolgens wordt in een stoet de familie gans over straat gedragen. ‘De gans’ zal ervoor zorgen dat het leven beter wordt.   

In de laatste zaal is het Kabaret Errorista te zien. Deze installatie bestaat uit figuren van multiplex, net als in de voorgaande zalen in wit en zwart beschilderd. De figuren zitten in een café, achter ronde, met rood fluweel beklede tafeltjes, compleet met – inmiddels wegkwijnende – consumpties. Achterin een klein podium met rode gordijnen, daarboven zweven Marx en Lenin als engeltjes. De verwijzing naar Dada in de titel van het werk en de verwijzing naar het communisme betrekt niet alleen bewegingen uit het verleden bij ‘het doelwit’.

Het geeft ook aan dat wanneer er landsgrenzen of disciplinaire grenzen worden overschreden protest algemeen wordt en daarmee betekenisloos. Bij verschillende figuren in het café staan tekst- of denkballonnen met daarin veelal citaten, geprint uit boeken of redevoeringen. Met deze laatste zaal laat Etcetera… geen enkele spaan van het activistisch spectrum heel. Door geen bron te vermelden bij de citaten verliezen deze hun context en daarmee worden ze inwisselbaar. Niet alleen het beeld, maar ook de taal van het activisme versmelt tot een betekenisloze retoriek.

Etcetera..., KABARET ERRORISTA (2011)
Etcetera..., KABARET ERRORISTA (2011)