Huiskamerkunst

Brenda Tempelaar
Thomas Raat, UNTITLED, 2014. Foto: courtesy of the artist en galerie Juliètte Jongma.

In de woonkamer van mijn opa heeft meer dan veertig jaar een houten lijstje gehangen met daarin een replica van Het melkmeisje van Johannes Vermeer. Toen mijn opa zijn huis wilde moderniseren gaf hij Het melkmeisje aan mij. Het ding staat bol van herinneringen, want het draagt zowel de geschiedenis van de schilderkunst als die van mijzelf met zich mee.

Zo zijn er meer kunstwerken die zowel institutionele – als huiselijke waardering genieten. Thomas Raat (1979) maakte er een werk over, momenteel te zien in de expositie Sanseveria bij galerie Juliette Jongma. Voor Untitled (2014) verzamelde Raat litho’s van Han van Meegeren waarvan Hertje (1921) de bekendste is. Van Meegeren maakte naast zijn eigen werk beroemde vervalsingen van Vermeer. Net als Het melkmeisje van mijn opa bereikte het hertje van Van Meegeren vele Nederlandse huiskamers. Raat kantelde de litho’s van herten, een geitje, pauwen en een zilverreiger en plaatste ze in passe-partouts die door de rechthoekige uitsneden toch weer modernistisch aandoen.

Verderop in de galerie hangen vier variaties op een schilderij van Kazimir Malevich die Raat spiegelde en roteerde tot een caleidoscopische compositie van rechthoeken. Raat plaatste gele biljartballen op de schilderijen die de geometrie benadrukken. De ronde biljartballen smelten in één oogopslag samen met een ander drieluik in de ruimte: Knowledge and Belief (2013), The Christian Science Way of Life (2013) en The Experimenter’s Dilemma (2013). In deze werken staan cirkels centraal die Raat maakte door het ontwerp met een spijker in MDF te etsen en de groeven te vullen met inkt. De zwarte lijntekening die daardoor ontstond beschilderde Raat vervolgens met matte olieverf.

Raat vergeet nooit zijn modernistische cirkels te voorzien van een alledaagse context. De drie titels zijn bijvoorbeeld afkomstig van paperbacks uit 1962 waar Raat de tekst en prijs vanaf haalde om het ruwe ontwerp over te houden. Deze boekomslagen waren, net als replica’s van bekende kunstwerken, door hun toegankelijkheid vaak de enige kunstvormen die de middenklasse in huis had.

Die verhouding tussen het toegankelijke en het elitaire wordt in bovengenoemde werken soms pas duidelijk als je de titel leest, of een persbericht. Maar in het spektakelstuk van Sanseveria draait Raat er niet langer omheen. Hij maakte twee kloosterbankjes na die hij op roze podia plaatste. Één daarvan ken ik als het kloosterbankje van Hans van der Laan, de andere is mij onbekend. Een ampul met rode wijn en een appel bevestigen de Benedictijnse context. De houten verhogingen waar de banken op staan moeten het geheel uit de context van de galerie trekken. Tegelijkertijd zijn de op Malevich geïnspireerde schilderijen bij beide bankjes prominent op de achtergrond geplaatst.

Houdt Raat meer van huiskamerkunst dan van elitair modernisme? De rechthoeken van Malevich of de pooltafel van mijn opa? Een modernistisch schilderij of de vergeelde bladzijdes van oude paperbacks? Van mij mag hij zich nog sterker uitspreken. Maar ook de vraag alleen levert een boeiende tentoonstelling op.

Thomas Raat, THE EXPERIMENTER'S DILEMMA, 2014. Foto: courtesy of the artist en galerie Juliètte Jongma.
Thomas Raat, UNTITLED, 2014. Foto: courtesy of the artist en galerie Juliètte Jongma.