Taalbarrières

Docus van der Made
Anna Dagrún, 2017

In 2016 leerde ik de uit IJsland afkomstige Kolbrún Inga Söring en haar werk kennen op de afstudeertentoonstelling van de HKU. Ze toonde er een bijzonder tweeluik waarin beeld en geluid de relatie aangingen met het onzichtbare, het onhoorbare, het ontastbare. Vanuit dit werk, waarin de visuele ervaring van de fysieke ruimte overvloeide in mentale ruimte, en vanuit een pikdonker geluidswerk dat de aandacht verlegde naar de zintuiglijkheid van gedachten, ontwikkelde ze zich het afgelopen jaar verder in verschillende residencies. Benieuwd naar de ontwikkelingen die ze heeft doorgemaakt, spreek ik haar vanuit haar huidige residency in het Swatch Art Peace Hotel in Shanghai.

Docus van der Made: Waar werk je aan tijdens je huidige residency?

Kolbrún inga Söring: Onder de titel If I draw an object does it still have a gender onderzoek ik gender in taal tegenover Yin en Yang in de traditionele Chinese denkwijze. Daarbij kijk ik naar de manier waarop Chinese denkers Yin en Yang hebben gebruikt om hiërarchie op het gebied van gender in de Chinese samenleving aan te brengen. In de traditie van Yin en Yang zijn gedachten in essentie gestructureerd in dualiteiten. Hoewel gericht op een balans tussen die twee, denkt het in termen, of representaties, van binair te onderscheiden tegenstellingen. Van licht of donker, zacht en hard, tot de directe uitwassen hiervan in (de representatie van) gender in de traditionele structuren. De vrouw bevond zich binnen deze structuren in de laagste schaal van de samenleving en was aan huis geketend, wevend, bordurend, kokend en schoonmakend. Zij was het antwoord op haar vader, toen haar broer, toen haar man en toen haar zoon – in feite was haar geen onafhankelijke gedachtegang gegund. Het hedendaagse China verandert snel maar bepaalde traditionele gedachten zijn moeilijk uit te roeien. Dit is natuurlijk niet alleen in China zo: gendergebaseerde hiërarchie komt overal voor. Onderzoek vanuit de taal biedt de mogelijkheid om verschillende geschiedenissen en contexten te onderzoeken.

Waarin verschilt het Chinees van je moedertaal?

Los van het binaire denken volgens Yin en Yang is er in het Chinese taalgebruik vooral bij de tone of voice een expliciet onderscheid tussen man en vrouw. In de IJslandse taal zitten genderverschillen echter verankerd in de structuur van de taal. Er is een hoge mate van gendergebaseerde verbuigingen in de grammatica aanwezig. Zeggen dat je honger hebt, herbergt al een mannelijke of vrouwelijke versie van het woord.

Hoe ga je dit onderzoek tastbaar maken?

Momenteel ben ik bezig met materiaal-, vorm en kleuronderzoek en experimenteer ik met technieken als borduren en weven, als eerbetoon aan de vrouwen die zich niet op een beroep konden toeleggen enkel omdat zij vrouw waren. Ik ben nu bijvoorbeeld bezig met een kunstwerk dat geïnspireerd is op een gedicht van Zhu Shuzhen, een vrouw uit de Songdynastie, waarin ze beschrijft hoe haar status is gebaseerd op haar genderidentiteit. Het gedicht verhaalt over Shuzhen’s verlangen om te schrijven terwijl haar talent volgens de sociale rolverdeling in borduren zou moeten liggen. Met een zilveren draad borduur ik een gedicht in zowel het Engels als Chinees op een stuk glimmende zwarte latex. Het is belangrijk voor mij dat ik het handwerk zelf doe en de naald als het ware van haar overneem. Als het af is, zal het niet per se leesbaar zijn omdat het originele gedicht over het Engelstalige heen wordt geborduurd.

Je hebt een grote ontwikkeling doorgemaakt sinds de laatste keer dat ik je werk zag. Hoe verhoudt dit huidige project zich tot je eerdere werk?

Waar ik nu mee bezig ben is een voortzetting van het werk Vocabulary of thought. Mijn IJslandse culturele achtergrond is van grote invloed op mijn werk: van het weerbarstige klimaat tot de sterke verweving van gender in de taal. Een uitwisselingsreis naar Italië deed me dat voor het eerst beseffen. Italiaans studerend realiseerde ik me dat ik niet alleen een taal, maar ook alles wat daarmee samenhangt leerde: gebruiken, uitdrukkingen, humor etc. Zo leerde ik niet alleen woorden die ik aan mijn lexicon kon toevoegen maar een totaal nieuwe manier van denken. Hier is Vocabulary of thought geboren. Het bediscussieert en bevraagt hoe onze taal, culturele achtergrond en eerdere ervaringen betekenis geven aan de woorden die we gebruiken, de gebaren die we maken en hoe we de ander en onszelf beleven. Pas nadat ik aan andere talen en culturen werd blootgesteld, kon ik naar mijn eigen afkomst kijken.

De titel van je werk voor Tubelight, Anna Dagrún, klinkt niet echt Chinees…

Deze bijdrage is een puzzelstuk van waar ik hier in China aan werk. Het geborduurde gedicht en Anna Dagrún liggen mijlenver uiteen maar ze delen het vrouwelijke perspectief en de onderdrukking die niet uniek was voor China. Sterker nog, mijn IJslandse grootmoeder had een soortgelijke ervaring binnen de kunstwereld: ze werd gedwongen een keuze te maken tussen familie of carrière – een combinatie van die twee werd haar destijds niet toegestaan. Om de cirkel rond te maken, reist het geborduurde gedicht van Zhu Shuzhen in de toekomst misschien nog eens langs het huis van mijn grootmoeder in IJsland als het klaar is.

Docus van der Made is Education Assistant bij Witte de With Center for Contemporary Art, coördinator voor de Prijs voor de Jonge Kunstkritiek en freelance curator en programmamaker.