De denkende mens die zo’n tweehonderdvijftigduizend jaar geleden verscheen is veel jonger dan de aarde. Na verloop van tijd zou hij uitsterven of evolueren, zonder dat de aarde daar veel last van zou hebben. Maar inmiddels vormen wij zo’n bedreiging voor de aarde dat wetenschappers spreken van het Antropoceen: ‘het tijdperk van de mens’. Om het tij te keren lijkt een groene levensstijl de oplossing. Die levensstijl staat centraal in Is There Life After Lifestyle.

De tentoonstelling begint met de video Pioneer (What The White Had To Say) (2012 – 2013). Op een beeldscherm vlakbij de ingang is een compilatie van rechtenvrij stockvideomateriaal te zien. Lachende acteurs poseren in zakelijke kleding voor de camera. De ruimte is wit, net als de reclameachtige borden waar de acteurs onophoudelijk naar wijzen. Wie zo’n stockvideo normaal gesproken koopt kan in het witte bord zijn boodschap plakken om de video de gewenste betekenis te geven. Houkema presenteert de witte vlakken echter zonder verhaal en toont daarmee de leegte van de lach. De enthousiaste acteurs moedigen de consument aan, maar hebben geen idee wat ze verkopen. Houkema schoof de acteurs langzaam naar de achtergrond totdat ze kleine streepjes aan de horizon van het beeldscherm worden. Hiermee vormt ze hen om tot stuurloze mieren in een oneindige witte ruimte zonder betekenis.

De video bereidt je voor op Why Tidy My Exhibition Space if the Whole World is in a Mess? (2013), een chaotische installatie met houten keuken, kledingkast, eenpersoonsbed en nachtkastje. In het afdruiprek staat een ontbijtbord met een print van twee pandaberen, daarnaast onder andere een flesje EARTH-water en gerecycled aluminiumfolie. Voor de ‘gezelligheid’ kun je een LP van Greenpeace opzetten, of onder het dekbedovertrek kruipen dat bedrukt is met bedreigde diersoorten. De milieubewuste bewoner van deze installatie is een tegenstrijdige consument geworden. Hoe meer Greenpeacemerchandise hij verzamelt, hoe meer aan het doel van een betere wereld voorbij wordt geschoten. Maar een volledige huisraad presenteren voor een denkbeeldige milieufanaat, is dat niet het toppunt van verspilling?

Ook uit The Library (2014) spreekt vooral de paradox van auteurs die het milieu belasten om bewustzijn te creëren. Afgehakte boomstammen vormen de basis van een leeszaal met titels als The Three Ecologies, this Changes Everything: Capitalism vs the Climate en Living in the End Times. De boeken en artikelen worden gepresenteerd op de boomstammen, die kruislinks zijn opgestapeld. Je kunt ze lezen om meer te leren over het Antropoceen, maar ook uit de aanblik van deze verzameling valt van alles af te lezen. Zo kun je letten op de opmaak van de kaften, met hun aardse tonen en afbeeldingen van de natuur, of de gekapte bomen tellen. Houkema zet hier met heel weinig middelen een sterk beeld neer: dat van boomstammen die hard op weg zijn om boeken te worden, die in winkels zullen beantwoorden aan de vraag van milieubewuste lezers.

Toch voelt de spiegel die Houkema me als groene consument voorhoudt niet als een tik op de vingers. Dit komt vooral door het geluidswerk op de bovenste verdieping, dat bestaat uit een hokje in een donkere ruimte die alleen wordt verlicht door kille, blauwe lampen. Aan de achterkant kun je erin, en plaatsnemen op kussens. Zeven minuten staar ik naar een steen op de grond, die als meditatiecoach fungeert. Er klinkt een heldere vrouwenstem, en soms is er op de achtergrond nog iemand te horen. De vertelling is soms spannend, alsof er een sprookje wordt voorgelezen. Op andere momenten lijkt het verhaal te worden verteld door de voorleesfunctie van een computer. Houkema schreef een tekst die door de personages wordt voorgedragen. Ze vragen me om de verontreinigde lucht diep in te ademen. Positive Disintegration Meditation (2016) verkondigt de boodschap die in de rest van de tentoonstelling zorgvuldig werd vermeden. ‘Vertrouw niet op de mediamagiërs noch de prinsen van het kapitaal’, klinkt het. Houkema vraagt ons om ons niet alleen te laten leiden door media en beeldvorming, maar om vooral ook zelf na te denken en een koers uit te stippelen.

Een onaards, duister meditatiehokje op een zolderverdieping van De Ketelfactory in Schiedam is een mooie plek om je te realiseren dat we op ramkoers liggen. Voor de wanden gebruikte Houkema spiegelend materiaal dat de blauwe verlichting eindeloos en in alle richtingen weerkaatst. Het versterkt het idee dat niemand weet wat er met de wereld gaat gebeuren. Ik denk aan de Golden Spike, de nagel die wetenschappers in de aarde willen slaan als aandenken aan de mens. Als men twijfelt of materialen als plastic en aluminium er over hondderdduizend jaar nog zijn, dan moeten we ons misschien laten vertegenwoordigen door de steen in Positive Disintegration Meditation. Het zou mij niet verbazen als haar meerstemmige relaas na zo’n tijd nog in mijn botten wordt gevonden.