Bij nader inzien

Lotte Haagsma
De Subliminal Show, Jan Huijben en Michiel Huijben, 2007

Wie de De Subliminal Show bij Moira binnenstapt ziet in eerste instantie alleen een lege witte ruimte. De tentoonstelling is toch gisteren geopend? Op mijn hoede loop ik spiedend rond. Dan realiseer ik me dat er bij binnenkomst al iets vreemds aan de hand was. Terug naar de ingang dus. Daar ging ik vlak na elkaar twee deuren door. Vagelijk was dat me opgevallen, maar ik had me er verder geen vragen bij gesteld. Nu zie ik het. De muur van de tentoonstellingsruimte waarin zich de toegangsdeur bevindt is verdubbeld, een zorgvuldige kopie is op enige afstand van de oorspronkelijke wand gezet. Alsof de muur een stukje is opgeschoven, ietsjes diagonaal, zoals wanneer je een zwaar meubel verplaatst, eerst de ene kant een stuk van de wand en vervolgens pas de andere.

Niet alleen de grote vlakken met deuropening en verspringende delen van de muur zijn gekopieerd, ook kleine details als een lichtschakelaar, de ruitjes boven de deur, een haakje, een plankje aan de wand en een sokkel die ervoor staat, zijn zorgvuldig nagemaakt. Door de herhaling valt het oog op elementen die normaal gesproken niet opvallen, ook niet mógen opvallen. De tentoonstellingswand mag immers niet afleiden van de kunst die er getoond wordt. Dus is alles zoveel mogelijk vlakgemaakt, afgeplakt en witgekalkt. Door de herhaling wordt de sculpturale kwaliteit van dit alles zichtbaar. Van tentoonstellingswand naar tentoongesteld object.

Moira nodigt kunstenaars uit om speciaal voor hun expositieruimte werk te maken. Het is niet de bedoeling dat zij een dag voor de opening met een stapeltje schilderijen onder de arm komen inrichten. Ze krijgen twee weken de tijd om werk te maken dat op de een of andere manier een dialoog aangaat met de ruimte. Zo ook Jan en Michiel Huijben. Deze broers studeerden allebei aan de St. Joost in Breda, Jan deed eindexamen in 2003 en Michiel in 2007. Daarna vervolgde Jan Huijben tot 2004 zijn opleiding aan Post St. Joost en Michiel Huijben zit nu op het Sandberg Instituut. Voor de gelegenheid werkten zij samen en maakten De Subliminal Show.

De Subliminal, het onderbewuste, een bewustzijnsniveau dat zich tussen het bewuste en het onbewuste bevindt. Hier vangt de mens signalen op die zich niet meteen vertalen in heldere conclusies, maar die onder het oppervlak blijven sluimeren. Totdat zij alsnog, gevoed door nieuwsgierigheid of nieuwe informatie, boven komen drijven – of niet. Twee dezelfde deuren, vlak na elkaar. Vreemd misschien, maar kunstinstellingen en galeries zitten vaker in oude panden die op een houtje-touwtje manier zijn opgeknapt. Zo’n tussenwandje dringt niet echt tot je door. Pas na grondige inspectie – je bezoekt een tentoonstelling, dus er moet ‘iets’ te zien of te beleven zijn – valt het kwartje.

De expositieruimte van Moira bestaat uit twee delen die in elkaar overlopen. In de achterste ruimte staat een zwart meubel, midden in de witte ruimte. Er bovenop een platenspeler en erin, achter een glazen deur, een stereo-installatie en enkele elpees. Weer enige verwarring. Zijn dit de overblijfselen van een feestje? Tijdens de opening zouden dj’s optreden. Maar nee, het ding blijkt onderdeel van de installatie. Eén van de kunstenaars, Michiel Huijben, is aanwezig en wijst me op een muurschildering, wit op wit, achter het zwarte meubel. Alleen te zien doordat de verf pasteus is opgebracht. Het is een afbeelding van het stereomeubel, als een witte slagschaduw op de muur. Weer een kopie, helaas een beetje slordig uitgevoerd dit keer. De losse kwaststreken zorgen voor een schilderachtig effect dat verder geen betekenis heeft gekregen. Niet in esthetische zin, noch op inhoudelijke gronden. Het geduld waarmee het object bij de ingang is gemaakt, was hier blijkbaar op.

Het meubel is gemaakt naar voorbeeld van een plaatje op de cover van het boek How to hide anything, een serieuze verhandeling over verstopplaatsen in en om het huis van de auteur Michael Connor. De schildering op de wand is dus niet een afbeelding van het meubel, maar een kopie van een afbeelding, waar het meubel weer een driedimensionale versie van is.

Achterin het meubel zit – op de afbeelding althans – een in elkaar gedoken figuur. De muurschildering biedt als het ware een gebruiksaanwijzing voor het fysieke meubel. De voorkant, met cd-speler, elpees en cassettedeck, blijkt bij nader inzien nep en maar zo’n tien centimeters diep, daarachter bevindt zich een loze ruimte, waarin men zich kan verstoppen bij dreigend gevaar.

Met terugwerkende kracht krijgt de ingreep bij de ingang van Moira een tweede betekenislaag. Het object is niet alleen een getrouwe kopie, maar zou – als dubbele wand – ook iets kunnen verbergen. Kopie, afbeelding of schuilplaats, Jan en Michiel Huijben spelen met de – vaak onbewuste – verwachtingen van de kijker en de manier waarop je deze op het verkeerde been kunt zetten. Hoe de blik gestuurd kan worden of juist afgeleid. Het oog ziet iets, de hersenen nemen de informatie op, vullen haar aan en trekken een conclusie. Maar klopt die wel? Is de ruimte van Moira, op een vergeten draaitafel na, werkelijk leeg? Een ode aan de oplettende kijker, noemt Michiel Huijben De Subliminal Show. Denk niet te snel dat je weet wat je ziet, wie beter kijkt ziet meer.

DE SUBLIMINAL SHOW, Jan Huijben en Michiel Huijben
t/m 29 april 2007

Moira, Wolvenstraat 10, Utrecht

foto's: Gabriel Eisenmeier