De kunstenaar als alchemist

Thomas Stokmans
Peggy Franck, ADULT CONVERSATIONS III: HIM, HER, THEM (2015)

Hoewel het inmiddels al vijf jaar geleden is dat galerie Boetzelaer|Nispen Londen verruilde voor Amsterdam, is de band met deze metropool nog steeds sterk en dat is terug te zien in het programma. Zo wordt er elk jaar een jonge curator uitgenodigd, die gelieerd is aan de MFA in Curating van Goldsmiths (University of London), om een tentoonstelling samen te stellen. Dit jaar is de eer aan Adrienne Groen, die na enkele succesvolle tentoonstellingen in Londen haar debuut maakt in Nederland.

In Rare Collisions of Purpose graaft Groen diep in het menselijk brein en onderzoekt ze onze drang om te categoriseren. Het zit in de menselijke natuur om te observeren en onze omgeving te classificeren. Alles wat we doen en alles wat we waarnemen is bepaald door zogeheten ‘voorgefigureerde classificatiesystemen’. Hiermee begrijpen en interpreteren we de wereld. Daarnaast is classificeren een tool geworden om onszelf te uiten. Tijd en plaats zijn onderverdeeld in begrijpelijke secties en er worden specifieke functies aan materialen, voorwerpen, en zelfs aan bijvoorbeeld kamers in een huis toegewezen. Verschillende formaties ontstaan kennelijk door deze systemen waardoor een universele koppeling gecre‘erd wordt, waarin elk element continu het andere informeert – een interessant gegeven dat niet meteen duidelijk wordt wanneer de bezoeker de galerie binnenloopt. Binnen de witte muren staan abstracte werken met felle kleuren en onconventionele vormen, die met uiteenlopende materialen zijn gemaakt. Wat hen bindt is echter nog onduidelijk en het brein lijkt het geheel moeilijk te kunnen classificeren. Is dit de bedoeling?

In de fraaie hand-out stelt Groen dat het onwaarschijnlijk is dat er in de gestructureerde setting van het brein ruimte is voor een concept als kans, dat onverschillig is voor de relatie tussen dingen. Kans kan echter ook ontstaan en een uitkomst zijn van maatregelen en eerdere besluiten. Een onvoorspelbare uitkomst die bijvoorbeeld in de traditie van alchemie aan de basis stond toen er geprobeerd werd om metaal te veranderen in goud. Die onvoorspelbare uitkomsten droegen bij aan nieuwe theorie‘n en uiteindelijk aan de ontwikkeling van de moderne wetenschap. In de tentoonstelling wil Groen de fijne lijn tussen het geregisseerde en het onverwachte van verschillende processen in de studio van de kunstenaar tonen.

Groen lijkt zich op glad ijs te begeven met dit allesomvattende onderwerp. Is een kunstwerk niet altijd de uitkomst van een reeks aan toevalligheden? Een zoektocht naar de manier om een idee zo goed mogelijk uit te voeren? En wat te denken van de werkbaarheid van het gekozen materiaal? Hoe vaak komt het niet voor dat een ‘ongelukje’ zo tastbaar is in het uiteindelijke werk. Te snel opgedroogde olieverf waardoor craquelŽ ontstaat, een overbelicht negatief of een door vocht aangetast stuk papier. Ze lijkt zich bewust van deze valkuil en kiest voor een selectie aan kunstenaars die onderzoek doen naar materialen in hun directe omgeving. Het atelier van de kunstenaar wordt door Groen in deze tentoonstelling mooi vertaald naar de smeltkroes van de alchemist waar gevonden objecten met elkaar botsen, versmelten en nieuwe vormen aannemen. Dit is duidelijk te zien in Collapsed bollard, van Robert Cervera, een aantal pilaren van een door nat cement gehaalde en opgerolde foto’s. Sommige staan fier overeind, terwijl een ander door het gewicht van het cement ingestort is waardoor een vreemde vorm ontstaat en het kunstwerk sculpturale kwaliteiten krijgt. In a dead man’s float toont een afbeelding van de vloer van de studio van Peter Lamb. Keer op keer gebruikte hij hetzelfde beeld waardoor zijn werkproces inzichtelijk wordt gemaakt. Hoewel de werkwijze interessant is en past bij het thema van de tentoonstelling, spreekt de uitkomst weinig tot de verbeelding.

Zeer geslaagd is echter Adult Conversations III: Him, Her, Them, een werk van Peggy Franck. Ze maakte een print tijdens een residency in het voormalig huis en atelier van Lucebert. Franck refereert en herkadert restanten van Lucebert’s aanwezigheid, waarmee ze een fysieke geschiedenis vastlegt en documenteert. Tijdens het documenteren voegt ze continue fysieke lagen toe. Lagen die een directe dialoog afdwingen en het ‘slapende atelier’ meteen doen activeren. Al botsend en schurend gaat ze letterlijk de discussie aan met het atelier, terwijl ze zorgvuldig de ruimte verkent en gecontroleerd overneemt.

Het thema van de tentoonstelling is gewaagd en biedt een interessante inkijk in de werkwijze van de kunstenaar. Groen deed gedegen onderzoek en snijdt een belangrijk thema aan dat de perceptie en interpretatie van kunst kan veranderen. Een thema dat hopelijk vaker zal worden onderzocht door zowel kunstenaars als curatoren. Wel is het van belang dat nieuwe presentatievormen worden uitgevonden en het eindresultaat kritisch wordt geanalyseerd.

De website van Tubelight loopt op zijn eind. Dus als je artikelen van Tubelight wilt blijven lezen, doe een donatie, en help ons de recensies te redden en een nieuw online platform voor kunstkritiek te bouwen. Lees er meer over hier.

Giften kunnen overgemaakt worden t.n.v. Stichting Tubelight rekeningnummer NL88INGB0001018294 ov.v. ‘Website Tubelight’.