Ze waren nog gewaarschuwd om te allen tijden de drie B’s te vermijden: baby’s, boten en beesten. Te onvoorspelbaar om te filmen. Maar kunstenaarsduo Hertog & Nadler sloeg het advies in de wind. Vier paarden namen plaats op een speciaal ontworpen orthopedische loopband. Chaja Hertog en Nir Nadler brachten ze close-up en vanuit verschillende standpunten in beeld voor hun video-installatie The Four Riders (2010). Even dreigde het verkeerd te gaan toen een van de dieren zich verstapte. Het ging goed, en de installatie zal te zien zijn in KunstFort Asperen, aangepast aan het formaat en de akoestiek van de ruimte.
Het werk wordt getoond op vier levensgrote schermen waarop de paarden op geen enkel moment volledig in beeld zijn. De kijker ziet samentrekkende spieren, spitsende oren en schuddende huidplooien. Neuzen briesen ongeduldig. Alles wijst erop dat de paarden ieder moment de aanval kunnen inzetten. Een soundscape van ruis en stampende hoeven verhoogt de anticipatie.
Eerder was de film al te zien op Cinedans in Amsterdam, en niet zonder reden. Het ritme en de compositie van de paarden doen denken aan een choreografie. The Four Riders werd dan ook geïnspireerd door Muybridge’ studie naar beweging en is een ode aan de anatomie. Ook verwijst het naar Dürers houtsnede De vier ruiters van de apocalyps. Maar de apocalyptische dreiging ligt er in het videowerk nergens duimendik bovenop, en dat past bij het werk van Hertog & Nadler.
“Ons werk heeft geen overduidelijke politieke lading, en dat willen we ook niet”, vertellen de kunstenaars in hun atelier in Amsterdam. Toch belicht hun werk dikwijls beladen thema’s, zoals de situatie in Nadlers geboorteland Israël. In Nation for Two (2008-2012), een stop-motion animatiefilm, graven een man en een vrouw zich onder de grond een weg naar elkaar, onder steden, natuur en oorlogsgebieden door. Het werk stelt de absurditeit van landsgrenzen ter sprake, en toont aan dat liefde geen grenzen kent. Ook de film Harvest (2012) behandelt oorlog en opstand.
Er wordt echter nooit een directe of letterlijke boodschap overgebracht. “Ons werk heeft wel een ideologische inslag, maar wil niet moralistisch zijn.” Kunst met een duidelijk statement over het conflict wordt snel propagandistisch en plat, vindt Nadler. Voor Gimme Shelter was een ander werk uit hun oeuvre een voor de hand liggende keuze geweest, maar The Four Riders sluit op een indirecte en poëtische manier bij het thema aan. Het festival gaat voor de kunstenaars eerder over ontwapening dan over conflict.
De video-installatie komt prachtig tot zijn recht in KunstFort Asperen, het enige fort waar een soldatengemeenschap verbleef. Ook voor paarden, die de kanonnen moesten trekken, was er een speciale plek ingericht. Deze is echter nooit daadwerkelijk gebruikt. Met de installatie van het werk wordt militaire fictie alsnog even feit, en kan de paardenkelder eindelijk worden gebruikt waarvoor die bedoeld was.
De historische omgeving versterkt de film in ieder opzicht. Het schept ruimte om het werk op een abstracte maar toch open manier te bekijken, vindt Hertog. “Kunst hoort een uitnodiging te zijn voor een feest waarop alles mogelijk is,” zegt Nadler. Het duo zal zelf niet te vaak bij het feestje langsgaan, want er moet hard worden gewerkt aan de volgende opdracht: een kunstroute tussen het station en de oude binnenstad van Zwolle, in samenwerking met kunstenaar Ram Katzir. Een massaal project, waarbij de inwoners worden uitgenodigd om te participeren. Allemaal? Misschien dat de drie B’s deze keer worden vermeden.
