Korrel, damp, straal

Barbara Collé
ANTROPOCENE OBSERVATORY, tentoonstellingsoverzicht BAK, 2015. Foto: Tom Janssen

Het boek Textures of the Antroposcene openslaan is hetzelfde als een onontgonnen gebied binnenlopen. Er is veel te zien. Je hebt geen idee van het einde. Er is onverwachts te verwachten. En dat allemaal zonder kaart of ANWB-paddenstoel. Het is het tegenovergestelde van een wereld die bezig is elke hoek van elke straat met Google Maps te fixeren. Kennis is macht? Welnee joh, gekkie. Kennis is verbinden. Het gaat niet om macht. Er is iets dat boven macht gaat: leven. En dat leven bestaat uit verbinden en herverbinden. Welkom in het tijdperk van de levende, ademende, associërende en verbeeldende mens: het antropoceen.

Het antropoceen is de voorgestelde naam van het tijdperk waarin de aarde geologische veranderingen ondervindt door menselijke activiteit. In dit nieuwe tijdperk dat het holoceen zou moeten opvolgen is de mens zelf een geologische kracht. Het antropoceen wordt niet gebruikt als officiële tijdschaal. Het is een theorie om reflectie op de huidige tijd, ontwikkelingen en veranderingen handen en voeten te geven.

Deze publicatie is zo’n poging tot reflectie. De initiatiefnemer is Haus der Kulturen der Welt in Berlijn. Deze kunstinstelling heeft de gedachte over het nieuwe tijdperk als uitgangspunt genomen voor een langlopend kunst- en onderzoeksproject. Onder die paraplu hebben ze verschillende manieren van onderzoek uitgevoerd en werk getoond.

De volledige titel van het boek luidt Textures of the Antroposcene: Grain Vapor Ray. Het zijn de drie structuren van het antropoceen: korrel, damp en (licht) straal. Elke textuur is een los boekdeel waarin de verschillende tekstuele bijdragen zijn verdeeld. Die teksten zijn niet chronologisch of op een andere manier oplopend gerangschikt, maar met behulp van de bijgevoegde handleiding kun je je wel laten sturen door een begrippen- of auteursregister.

Zo kun je bijvoorbeeld teksten lezen over Mud of Pleasure, en dan kom je uit bij het tweetal Roland Barthes en Allen S. Weiss. Elke bijdrage bestaat namelijk uit tweetallen, waarvan de eerste een primaire tekst is van een meestal bekende wetenschapper, (geschied)schrijver of kunstenaar, zoals Kafka, Hippocrates en Spinoza. De tweede stem is van een hedendaagse onderzoeker, kunstenaar of wetenschapper die de eerste tekst heeft uitgekozen en vervolgens reageert met een eigen bijdrage. Het is een samenstelling uit alle windstreken, van alle tijden en onderwerpen. Het is een veelheid aan stemmen die kennis en mooie verhalen brengen en altijd je verbeeldingskracht aanspreken. De associërende kracht van taal wordt vol ingezet.

De verbeeldende werking kan zelfs aanzetten tot actie. Als je zin hebt kun je bij het duo Moshe Feldenkrais en Torsten Blume je lichaam in de strijd gooien met letterlijke verbeeldingsoefeningen. Of ademen met Hippocrates en Elizabeth A. Povinelli. Athanasius Kircher en Michel Serres zetten je in een grot neer met duizenden vonkelende stenen als sterren. Franz Kafka en Jane Bennett brengen je in zo’n spannende en levendige dialoog dat het echt lijkt. Het is knap hoe de redacteuren van dit boek materie als uitgangspunt hebben genomen om juist de ongrijpbare verbeeldingskracht van de mens te bezingen. Ik voel me rijk. Er ligt nog veel onontgonnen gebied om me heen. Gelukkig.

De begeleidende tentoonstelling Anthropocene Observatory was t/m 26 april 2015 te zien bij BAK, Utrecht.

ANTROPOCENE OBSERVATORY, tentoonstellingsoverzicht BAK, 2015. Foto: Tom Janssen