In de tentoonstelling Places ↔ Spaces staat het gebruik van maquettes door kunstenaars centraal. Bij maquettes denk ik gelijk terug naar de biënnale in Venetië in 2013, waar het imponerende schaalmodel van The Encyclopedic Palace of the World van Marini Auriti het startpunt was van de hoofdtentoonstelling van Massimiliano Gioni. Het paleis, waarin Auriti alle werken en ontdekkingen van de mensheid wilde verzamelen, werd nooit gerealiseerd. Wat dat betreft functioneerde de maquette niet zozeer als een architectonisch model, maar eerder als een belichaming van een waanzinnig idee. De maquette was een manier om iets voor te stellen en te onderzoeken. In Places ↔ Spaces  wordt de maquette niet zozeer als architectonisch model gebruikt, maar als een middel om ideeën en onderzoek vorm te geven.

Bij het betreden van de tentoonstellingsruimte loop je tegen het werk Secluded Moments (2014) van Suus Groenleer aan. Ze heeft een reeks kijkdozen gemaakt, die scènes tonen van volwassen mannen samen met kinderen. Bij een eerste blik lijken het neutrale voorstellingen, zoals een vader die zijn kind komt ophalen bij de speeltuin of bij de crèche. Maar na een paar kijkdozen krijg je toch het gevoel dat er iets niet klopt. Is die man bij de speeltuin wel een vader? Of is het een vreemde? Dat Groenleer juist deze vragen wil oproepen blijkt ook uit de kaartjes die bij de kijkdozen liggen om in te vullen, waarbij de bezoeker kan kiezen tussen reacties als ‘Why is this man alone with this child?’ of ‘Are there surveillance cameras here?’

Deze ambiguïteit in de voorstellingen maakt ze spannend om naar te kijken en confronteert de kijker met zijn eigen vooroordelen. Zijn we zo bang gemaakt dat we een liefdevolle vader aanzien voor een pedofiel? De voorstellingen zelf zijn al genoeg om dit gevoel van ongemak op te roepen, waardoor de in te vullen reactiekaartjes overbodig en te expliciet zijn, wat de spanning uit het werk haalt.

Net als Groenleer gebruikt Tim Hollander een schaalmodel om bepaalde gedragingen en verwachtingspatronen te onderzoeken. In zijn werk Proposal for a Cabinet (2014) neemt Hollander de manier van tentoonstellen en presenteren in de kunstwereld  — en al diens pretenties, gemaaktheid en ongemakkelijkheden  — onder de loep. Hij maakt slim gebruik van typische presentatievormen, zoals een grote muurtekst die verwijst naar de geplaatste nummerbordjes in zijn schaalmodel, die tegelijkertijd als een kabinet en een tentoonstellingsruimte kan worden opgevat. Vanuit de traditie van institutionele kritiek lijkt hij met zijn werk de kunstwereld en diens mechanismen op de hak te nemen. Zijn observaties zullen een feest der herkenning zijn voor de doorgewinterde kunstbezoeker. Toch vraag ik me af of er na deze herkenning nog iets over is wat kan blijven boeien en wat de kunstenaar daadwerkelijk zelf zou willen toevoegen aan de kunstwereld.

Wat dat betreft zijn de schilderijen van Thomas van Rijs een stuk spannender. In het midden van de ruimte hangt een groot doek, wat qua vorm iets weg heeft van een vliegdekschip of een gevechtsvliegtuig. Boven het diep zeeblauwe doek, waarin de sporen van de schilder nog goed te zien zijn, zweven zes schepen, die met koperen buizen aan de rand van het doek zijn gemonteerd. De scheepjes, samen met het witte raster op het doek, doen denken aan het bordspel Zeeslag.

Het kleinere doek Couveuse (2014) lijkt op een constructietekening voor een futuristische cryo chamber, waarin mensen kunnen worden ingeslapen om na eeuwen weer te ontwaken in een andere wereld. Met deze verwijzingen naar veldslagen, spelletjes en sciencefiction doen zijn werken denken aan jongensachtige avonturen en fantasieën. De sporen van zijn potlood en liniaal laten zien dat Van Rijs als een ware ingenieur deze werelden nauwkeurig probeert te construeren. In zijn werk wordt het concept van de tentoonstelling dan ook het meest interessant daar waar het oorspronkelijk praktisch bedoelde hulpmiddel van de maquette op gespannen voet staat met een fantasiewereld die nooit zal worden gerealiseerd.

Places ↔ Spaces laat zien dat de maquette op zeer diverse manieren kan worden ingezet door de kunstenaar, waarbij de ene manier interessanter is dan de ander. Net als Auriti dat probeerde te doen, willen de kunstenaars ons meenemen naar een andere plek, om deze ruimtes en taferelen te doorgronden óf, en hier wordt de fascinatie pas echt geprikkeld, om dingen voor te stellen die anders buiten onze verbeelding hadden gelegen.