’s Nachts komen de verhalen

Yasmijn Jarram
Jasper Bruijns, WELTERUSTEN (2014)

Op 12 juli zijn de jaarlijkse TENT Academy Awards weer uitgereikt. Uit zeventien genomineerde eindexamenvideo’s riep een vakjury Jasper Bruijns’ korte film Welterusten uit tot winnaar. Het werk toont verstilde beelden van een uitgestorven Rotterdam bij nacht, deels gezien vanuit een luxe penthouse. De film wordt ondersteund door fragmenten uit telefoongesprekken over eenzaamheid. Enkel de geruststellende mannenstem van een hulpverlener is hierin hoorbaar.

Wat voor film is Welterusten?
“Ik noem het een poëtische documentaire. Het is voor mij een experiment in personage, omdat we niemand werkelijk zien, behalve dan op één moment. Aan de ene kant horen we een telefoongesprek, maar aan de andere kant horen we niemand. Het heeft met fantasie te maken: wie is die vrouw aan de lijn? Het penthouse wordt uiteindelijk een personage als locatie.”

Welterusten gaat over eenzaamheid. Is dat een thema wat je vaker toepast?
“In wat kortere werken die ik op school heb gemaakt kwam de eenzame mens wel vaak naar voren. Ik ben zelf een eeneiige tweeling, waardoor ik niet goed weet hoe het is om alleen te zijn. Dat prikkelt me om het juist op te zoeken. Ik houd zelf ook van films waarin eenzaamheid voorkomt.”

Hoe kwam je bij het onderwerp terecht?
“Ik ben altijd heel nieuwsgierig en wilde graag weten wat de nacht zou doen met de mens. Ik ben bij bakkers gaan filmen, bij vissers – maar na een tijdje bedacht ik dat ik vrijwilligers nodig had die vrijblijvend actief zijn. Toen kwam ik uit bij Stichting Sensoor. Hier kon ik overdag én ’s nachts naar telefoongesprekken luisteren en nagaan wat het verschil was. Met vrijwilliger Gerard heb ik nachten en dagen doorgebracht. Ik merkte dat ’s nachts meer eenzame mensen bellen. Overdag gaat het over de hond van de buren, in de nacht komen de heftige verhalen.”

Dus je hebt vooral naast Gerard gezeten en meegeluisterd.
“Ja. Uiteindelijk zijn drie gesprekken in de film gekomen. We hebben veel tijd in de montage gestoken. Hoe werkt zo’n telefoongesprek? Wat kunnen we ermee? We hebben versies van zes gesprekken gemaakt, acht gesprekken, twee of één, en uiteindelijk zijn we voor drie gegaan, om eenzaamheid in verschillende facetten neer te zetten. Eén fragment staat op zwart, het tweede gaat over de stad, het derde en belangrijkste gesprek speelt in het penthouse. Drie is sowieso een magisch getal in film.”

Waarom heb je ervoor gekozen Gerard uiteindelijk wél te laten zien?
“Die vraag is me ook gesteld vanuit de academie. Ik breng nooit veel personages in beeld, dus ik twijfelde of ik nu ineens alles aan Gerard moest ophangen. Toen ben ik toch maar de stad in gedoken. Tijdens het monteren ontstond alsnog de vraag: wie is hij nou? Er moest toch een menselijk element in. Op een gegeven moment begint de vrouw te huilen en vraagt Gerard haar wat water te drinken. Dat maakt hem zo sterk en menselijk dat ik hem er echt in moest laten.”

Kun je iets vertellen over de esthetiek van Welterusten?
“Ik heb lang getwijfeld of ik fotografie wilde studeren. In mijn voorstudie heb ik cameratechniek gestudeerd, dat heeft me altijd gefascineerd. Ik heb niet alleen maar dit soort stilstaande beelden gemaakt. Maar in Welterusten zou een bewegende camera de aandacht afleiden van het gesprek. Mijn keuze voor de wide lens was belangrijk omdat ik de stad graag wilde betrekken. Ik heb ook veel reflectie opgezocht, zo zie je in de stad het licht uit etalages op de grond weerkaatsen. We horen de vrouw ook alleen via de reflectie van Gerard. Dat zijn vormkeuzes die ik heb gemaakt.”

Zijn er makers die je beïnvloeden?
“De schilderijen van Edward Hopper, en voor Welterusten voornamelijk de film Shame van Steve McQueen. Ook zijn personage woont in een penthouse en leeft veelal ‘s nachts. Een ander mooi werk is After the Tone van Digna Sinke. Zij heeft vanuit voicemails en telefoongesprekken een hele film gemaakt. Dat heeft me aangespoord mijn film door te zetten.”

Lever je kritiek met Welterusten?
“Ik probeer wel een statement te maken. In Rotterdam zijn 300.000 eenzame mensen, het is een groot probleem. Eenzaamheid is hier voornamelijk gerelateerd aan werk. Er komen veel immigranten om te werken, maar zij hebben verder weinig connectie met de stad. De film is natuurlijk ook een bewustmaking van de stichting; dat de vrijwilligers iedere nacht zulke heftige dingen meemaken. Maar ik wilde niet echt een mening uiten. Het is allemaal heel subtiel, dat moet ook met zo’n onderwerp.”

Je maakt onderscheid tussen jouw werk en de term ‘video’. Waarom?
“Video komt eigenlijk uit de televisiewereld, waar reporters laten zien wat er speelt. Zij zijn niet bezig met het controleren van het beeld. Ik laat eveneens zien hoe het is, maar ik schrap wat voor mijzelf niet belangrijk is. Alles wat ik in het beeld afleidend vind, laat ik weg. Dan kom je meer uit op de term ‘cinema’, waarbij je alleen ziet wat noodzakelijk is. Dan gaat alles meetellen, tot aan de kleur van de deur en het petje van een personage. Dat geldt voor mijn films ook.”

Wat zijn je plannen, nu je hebt gewonnen?
“Het schudt dingen op. Het is prachtig dat ik deze prijs heb gewonnen en de kans krijg naar Helsinki te gaan. Ik ben nog aan het nadenken over wat ik daar precies ga doen. Net als voor Welterusten moet ik mezelf een vraag stellen en vervolgens op avontuur gaan. Misschien iets met benzinestations.”

Jasper Bruijns, WELTERUSTEN (2014)